Bugün Hıdırellez Bayramı

Bugün Orta Asya, Ortadoğu ve Anadolu'da kutlanan, baharın müjdeleyicisi olarak da bilinen Hıdırellez Bayramı.

Hızır Peygamber ile İlyas Peygamber'in buluştuğuna inanılan Hıdırellez günü her sene çeşitli etkinliklerle kutlanmaktadır. Bu günde eğlence, şenlikler ve ateş yakıp üzerinden atlama gibi etkinlikler yapılır. Peki Hıdırellez Bayramı nedir? Hıdırellez ne zaman kutlanır? 

HIDIRELLEZ NEDİR?

Hızır ve İlyâs isimlerinin halk ağzında aldığı şekilden ibaret olan hıdrellez, kö­kü İslâm öncesi eski Orta Asya, Ortado­ğu ve Anadolu yaz bayramlarına dayanan, Hızır yahut Hızır ve İlyâs kavramları et­rafında dinî bir muhtevaya bürünmüş halk bayramının adıdır.

Hıdrellez, halk arasında ölümsüzlük sır­rına erdiklerine ve biri karada, diğeri de­nizde darda kalanlara yardım ettiklerine inanılan Hızır ve İlyâs peygamberlerin yıl­da bir defa bir araya geldikleri gün ola­rak kabul edilir. Ancak bu beraberlikte, ismi yaşatılmasına rağmen uygulamada İlyâs’ın şahsiyeti tamamıyla silinerek Hı­zır motifi öne çıkarılmıştır. Dolayısıyla bu bayramda icra edilen bütün merasimler Hızır’la ilgilidir. Bunun temel sebebi, İs­lâm öncesi devirlerde yukarıda zikredi­len üç büyükkültürün hâkim olduğu alan­da bu yaz bayramı vesilesiyle kültleri kut­lanan insan üstü varlıkların daha ziyade Hızır’ın şahsiyetine uygun düşmesi ve onunla özdeşleşmesidir.

HIDIRELLEZ NE ZAMAN, NASIL KUTLANIR?

Her yıl çeşitli etkinlikler ve geleneklerle kutlanan Hıdırellez, 5 - 6 Mayıs 2019 tarihleri arasında kutlanacak. Hıdırellez gününe özel kutlamalar yapılacak ve Hıdır ile İlyas'ın yeryüzünde buluşması olayı anımsanacak.

Kötüleri cezalandıran, zorluklarda yardımcı olan ve bolluğa kavuşturan Hızır'ın, İlyas Peygamber'le bir araya geldikleri günde her türlü dileğin onlar tarafından yerine getirileceğine inanılıyor. Bu nedenle çeşitli dilekler için çeşitli ritüeller gerçekleştiriliyor. Ritüellerine göre; Hıdırellez günü eğlence, şenlikler ve ateş yakıp üzerinden atlama gibi etkinlikler yapılır.

HIDIRELLEZ GELENEKLERİ NELERDİR?

Bursa'da gül ağacının dibine bırakılan para dolu çanta, Hıdırellez sabahı açılır ve herkes kendi parasını bereket getirdiğine inanarak cüzdanında saklar. Çanakkale'de ise akşam gül ağacının dibine fasulye gömülür ve bu sabaha kadar yeşerirse tutulan dileğin gerçekleşeceğine inanılır.

41 TAŞ SAKLANIR

Deniz ya da dere kenarından dilek tutularak toplanan 41 taş 1 yıl boyunca saklanır ve bir sonraki Hıdrellez’de bu taşlar suya atılıp yenisi toplanır.

ATEŞ ÜZERİNDEN ATLANIR

5 Mayıs gecesi sağlık, bereket için ateşin üzerinden 3 kez atlanır. Ateşin üzerinden atlanırken dilenen dileğin o yıl gerçek olacağına inanılır.

BOLLUK VE BEREKET İÇİN ÇAMURDAN EV

Hıdırellez sabahında bir akarsu kenarına çamurdan ev yapılır ve içine buğday konulur. Buğdayın, o yıl eve bolluk ve bereket getireceği düşünülür. Evdeki bakliyat kavanozlarının ağzı açılır, gün boyu öyle bekletilir. Böylece eve bereket gelir.

SAFLIĞIN RENGİ BEYAZ ELBİSE GİYİLİR

Anadolu'da halk tercihen beyaz elbiseler giyerek gün doğmadan önce yeşil ve bol sulu kırlara gidilip eğlenilir. Kutlamalar yeşillik, ağaçlık alanlarda, su kenarlarında, bir türbe ya da yatırın yanında yapılmaktadır. Bu gibi yerlere bu nedenle Hıdırlık denildiği de olur.

YEŞİL YERLERDE DOLAŞILIR

Hızır'ın gezdiği kabul edilen yeşil yerlerde dolaşıp çiçek toplanır, oyunlar oynanır, baharın ilk kuzusu kesilerek yenilir. Kırlardan 41 çeşit ot ve küçük temiz taşlar toplanır. Toplanan otlar bir suya konur ve o suyla Hıdrellez sabahı yüz yıkanır. Bu suyun yüze iyi geldiği söylenir.

HIZIR HAKKI İÇİN KUZU KESİLİR

"Hızır Hakkı" için kuzu kesmek, Hızır geleneğinin yayıldığı her yerde görülen genel bir adettir. Diyarbakır'da Ciğaret adıyla ayrı bir tören yapılır. Baharın bu taze kuzusunu yemekle bedenlerin sağlık ve canlılık kazanacağı inanışı vardır.

YERDE YUVARLANMA

Biga'da Romanlar sağlık ve bereket için sabah namazından sonra Hıdrellez’i yerde yuvarlanarak kutlar.

HIDIRELLEZ'DE EV SAHİBİ OLMAYI DİLEYENLER BUNU YAPAR

Hızır günü arifesinde yiyecek kaplarının, ambarların ve para keselerinin ağzı açık bırakılır. Ev, bağ, bahçe isteyenler herhangi bir yere istediklerinin küçük bir modelini yaparak; altın ve benzeri ziynet eşyası isteyenler ağaç yapraklarını kollarına veya boyunlarına takarak isteklerine kavuşacaklarına inanır.

DENİZ SUYU BEREKETİ

Deniz kenarından kırık dalgalardan bir kaba doldurulan deniz suyu, bereket için evin içerisine serpilir.

DUALAR OKUNUR, KURBAN KESİLİR

Anadolu'nun bazı yerlerinde Hıdrellez Günü yapılan duaların ve isteklerin kabul olması için sadaka verme, oruç tutma ve kurban kesme adeti vardır.

HIZIR SOPASI

Bazı yerlerde hastalıklar, ağrılar için şifa olduğuna inanılan Hızır Sopası geleneği vardır. Bu sopa ağrı-sızı olan yerlere vurulursa ağrıların geçeceğine inanılır.

BEKARLARIN BAHTI AÇILSIN DİYE TÖRENLER YAPILIR

Hıdrellez'de baht açma törenleri oldukça yaygın olarak uygulanır. Talih ve kısmet açtırmak isteyen genç kız ve kadınlardan yüzük, küpe gibi eşyalarını çömleğe atmaları istenir ve çömleğin üzerine su eklenerek ağzı kapatılır.

Kapalı çömlek bir gece boyunca bir gül ağacının dibinde bekletilir. Ertesi günü bir araya toplanan kadınlar, çömleği ortaya koyarak maniler eşliğinde eşyaları çıkarmaya başlarlar.

YOĞURT MAYALAMA

Hıdrellez günü yoğurt çalınır ama maya konulmaz. Maya konulmadan yoğurt tutarsa eve Hızır gelmiş demektir. Hıdrellez günü çiy damlaları ile mayalanıp elde edilen yoğurt, bir yıl boyunca damızlık yoğurt olarak kullanılmaya devam edilir. Bu yoğurdun üzerine nazar değmesin diye çörekotu ekilir.

Özellikle Kütahya'nın Tavşanlı ilçesine bağlı Yörük köylerinde bir yıllık yoğurt mayası, Hıdırellez ve bu günü takip eden 2 gün süresince sabah ezanı ile tan ağarması arasındaki sürede doğadaki bitkilerin üzerinden toplanan çiy tanelerinden sağlanır.