Cumhuriyet Halk Partisi 99 yaşında!

Bugün, Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün önderliğinde 9 Eylül 1923'te siyasi faaliyetlerine başlayan Kurtuluşun ve kuruluşun partisi Cumhuriyet Halk Partisi'nin 99. kuruluş yıl dönümü.

Bugün 99. yaşını kutlayacak olan CHP, Atatürk tarafından 9 Eylül 1923'te kuruldu. Partinin, başlangıçta ''Halk Fırkası'' olan adı, 1924 yılında ''Cumhuriyet Halk Fırkası'', 1935 yılında yapılan 4. Kurultay'da da ''Cumhuriyet Halk Partisi'' oldu.

Kurultaylarda alınan kararlar doğrultusunda Cumhuriyetçilik, Halkçılık, Milliyetçilik, Laiklik, Devletçilik ve Devrimcilik ilkelerini ifade eden altı ok, partinin simgesini oluşturdu.
 
Atatürk'ün 10 Kasım 1938'de ölümünden sonra, 26 Aralık 1938'de yapılan 1. Olağanüstü Kurultay'da Cumhurbaşkanı İsmet İnönü, genel başkanlığa seçildi.
 
12 Eylül'ün ardından CHP de diğer siyasi partilerle birlikte 15 Eylül 1981'de kapatıldı. Yeniden çok partili yaşama geçilmesinden yaklaşık 9 yıl sonra, 9 Eylül 1992'de yeniden açıldı.
 
CHP'nin kapatıldığı dönemde, aynı gelenekten gelen üç siyasal parti kuruldu. Halkçı Parti (HP), Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) ve Demokratik Sol Parti (DSP)... HP ve SODEP, 1985 yılında birleşerek SHP adını aldı.
 
CHP'nin yeniden açılmasından sonra, 1995 yılında iki parti (SHP-CHP), CHP çatısı altında bütünleşti.

GENEL BAŞKANLAR
  
CHP'nin kurucusu Mustafa Kemal Atatürk, 11 Ağustos 1923'te yapılan kurultayda genel başkan seçildi ve bu görevini 10 Kasım 1938'de ölümüne kadar sürdürdü. Atatürk'ün ölümünden sonra, genel başkanlığa 26 Aralık 1938'de İsmet İnönü seçildi.
 
İnönü, bu görevi 14 Mayıs 1972 tarihinde yapılan kurulaya kadar sürdürdü. Bu kurultayda, Bülent Ecevit CHP Genel Başkanı seçildi. Bülent Ecevit, 12 Eylül ihtilalinin ardından 31 Ekim 1981'de bu görevinden istifa etti.
 
CHP'nin yeniden açılmasından sonra, Deniz Baykal CHP Genel Başkanı seçildi.
 
CHP-SHP bütünleşmesinde yapılan protokol gereği üzerinde uzlaşılan Hikmet Çetin, 14 Şubat 1995'te CHP Genel Başkanlığı'na getirildi ve 9 Eylül 1995 tarihine kadar bu görevde kaldı. 9 Eylül 1995 tarihinde yapılan kurultayda ise Deniz Baykal yeniden CHP Genel Başkanı seçildi.
 
18 Nisan 1999 seçim yenilgisi üzerine Baykal'ın genel başkanlık görevinden istifa etmesinden sonra 22-23 Mayıs 1999 tarihleri arasında yapılan Olağanüstü Kurultay'da, üçüncü turda 521 oy alan Altan Öymen Genel Başkanlığa seçildi.
 
CHP'de Altan Öymen'in genel başkanlığı 15 ay sürdü. 30 Eylül 2000'de yapılan Olağanüstü Kurultay'da genel başkanlık için Altan Öymen yeniden aday olurken, eski genel başkan Deniz Baykal, Hasan Fehmi Güneş ve Kocaeli Belediye Başkanı Sefa Sirmen de adaylığını açıkladı.
 
CHP'nin 11. Olağanüstü Kurultayı'nda Deniz Baykal, üçüncü turda 543 oyla genel başkan seçilirken, Altan Öymen 355 oy alabildi.
  
İKTİDARDA CHP
  
CHP, 1923 yılından 1946 yılına kadar tek parti olarak iktidarda kaldı. CHP, çok partili yaşama geçildikten sonra 1946'da yapılan ilk genel seçimlerde de iktidarını sürdürdü.
 
CHP, 1950 - 1960 yılları arasında DP'nin seçimleri kazanması nedeniyle muhalefete düştü.
 
1961-1965 yılları arasında İsmet İnönü başkanlığında üç koalisyon hükümeti kuruldu. 1973 seçimleri sonrasında Ecevit liderliğindeki CHP, MSP ile koalisyon kurarak yeniden iktidara geldi.
 
CHP, 1978 yılında da iki küçük partiyle koalisyon hükümeti kurdu. 1991 seçimleri sonrası kurulan SHP-DYP koalisyonu, SHP-CHP birleşmesi sonrasında CHP-DYP koalisyonu olarak devam etti.
 
CHP, 24 Aralık 1995 seçimlerinde Türkiye genelinde yüzde 10.71'lik oy oranı ile TBMM'de 50 milletvekiliyle yer aldı. 18 Nisan seçimlerinde barajı aşamadı ve Meclis dışında kaldı.
 
CHP, 3 Kasım 2002'de yapılan seçimlerde ise yüzde 19.4 oyla 178 milletvekili çıkardı ve TBMM'ye giren ikinci parti oldu.
  
PARTİ İÇİ ÇEKİŞMELER
  
Çok partili yaşama geçilmesiyle birlikte yaşanan gelişmeler, CHP kurultaylarına da yansıdı.
 
CHP'de olağan seyrinde yapılan parti kurultaylarının ardından, 22 Haziran 1953'te yapılan 10. Kurultay'da, daha sonraki yıllarda da CHP'de sık sık gündeme gelecek olan genel başkan-genel sekreter çatışmalarının ilki yaşandı.
 
Genel Başkan İnönü ile Genel Sekreter Gülek, aralarındaki çatışmaya rağmen, 27 Eylül 1959'da Gülek'in Genel Sekreterlik görevinden istifasına kadar birlikte çalıştılar.
 
18 Ekim 1966'de yapılan 18. Kurultay'da ise İnönü'nün gündeme getirdiği ''ortanın solu'' görüşü, partinin politik çizgisi olarak benimsendi.

Kurultayda, bu görüşü savunanlar ile karşıtları arasında tam bir söz düellosu yaşandı. Bu kurultayın ardından genel sekreterlik koltuğuna Bülent Ecevit oturdu.
 
12 Mart Muhtırası'nın ardından kurulan Erim hükümetine katılıp katılmamak konusu, CHP'de yeni bir iç tartışmaya yol açtı. İnönü hükümete girme, Ecevit ise girmemeyi savundu. Bunun sonucu, 21 Mart'ta Bülent Ecevit genel sekreterlik görevinden istifa etti.
 
CHP'nin 5 Mayıs 1972'de yapılan 5. Olağanüstü Kurultayı, İnönü -Ecevit çekişmesine sahne oldu. Ecevit yanlısı Parti Meclisi kurultaydan güvenoyu alınca, İsmet İnönü, 8 Mayıs 1972 tarihinde, 33 yılı aşkın bir süre bulunduğu genel başkanlık görevinden istifa etti.
 
Bu gelişme üzerine 14 Mayıs 1972'de tüzük gereği toplanan özel kurultayda, Ecevit, CHP Genel Başkanlığı'na seçildi.

5 Kasım 1972 tarihinde de İsmet İnönü, 49 yıldır üyesi olduğu, 33 yılını genel başkan olarak geçirdiği partisinden istifa etti. İnönü'nün hemen ardından 17 milletvekili ve senatör de partiden ayrıldı.
  
BAYKAL PARTİ YÖNETİMİNDE
      
14 Aralık 1974'te toplanan 22. Kurultay'dan sonra Deniz Baykal, Genel Sekreter Yardımcısı olarak parti yönetiminde ilk kez görev aldı ve 8 Mart 1976'da istifa edinceye kadar bu görevi sürdürdü.
 
CHP, 5 Haziran 1977'de yapılan genel seçimlerde, 41.4 oy oranı ile 213 milletvekili çıkardı. Ecevit, 21 Haziran 1977'de azınlık hükümetini kurdu ancak 3 Temmuz'da TBMM'den güvenoyu alamadı.

14 Ekim 1979'da yapılan ara seçimlerde, boş bulunan 5 milletvekilliğinin tümünü AP adaylarının kazanması, CHP'de yeni bir tartışma yarattı.
 
8. Olağanüstü Kurultay da 4 Kasım 1979 tarihinde toplandı. Kurultayda, muhalefetteki Deniz Baykal ve Ali Topuz grupları, yönetimi sert dille eleştirdiler.
  
CHP KAPATILIYOR
  
12 Eylül 1980'de Türk Silahlı Kuvvetleri'nin ülke yönetimine el koymasından sonra, 30 Ekim 1980'de Bülent Ecevit CHP Genel Başkanlığı'ndan istifa etti. 16 Ekim 1981 tarihinde de CHP tüm siyasi partiler gibi temelli kapatıldı.
 
CHP'nin kapatılmasından sonra 20 Mayıs 1983'te Halkçı Parti (HP), 6 Haziran 1983'te Sosyal Demokrasi Partisi (SODEP) kuruldu.
 
Halkçı Parti, 2 Kasım 1985'te yapılan 1. Olağan Kurultayı'nda  adını Sosyal Demokrat Halkçı parti (SHP) olarak değiştirdi ve ertesi gün kurultay kararıyla kendisini fesheden SODEP, SHP'ye katılma kararı aldı. Aydın Güven Gürkan da partinin kurucu genel başkanı oldu.
 
30 Mayıs 1986'da yapılan SHP kongresinde, Erdal İnönü genel başkanlığa getirildi.
 
SHP'nin 25 Haziran 1988'de yapılan 2. Kurultayı'nda İnönü yeniden genel başkanlığa seçilirken, Parti Meclisi Baykal ekibinden oluştu.

19 Haziran 1992'de, 12 Eylül yönetimince kapatılan partilerin yeniden açılmasını sağlayan yasa TBMM'de kabul edildi ve 9 Eylül 1992'de toplanan 25. kurultayda CHP'nin aynı ad ve amblemle yeniden açılması kararlaştırıldı.

Kılıçdaroğlu 7. Genel Başkan oldu

Atatürk'ün vefatının ardından 26 Aralık 1938'de gerçekleştirilen 1. Olağanüstü Kurultay'da İsmet İnönü, CHP Genel Başkanlığı koltuğuna oturdu. ''Milli Şef'' unvanı verilen İnönü, CHP'de 33 yıl genel başkanlık yaptı.

CHP'de genel başkanlığa Atatürk ve İnönü sonrasında Bülent Ecevit, Hikmet Çetin, Altan Öymen, Deniz Baykal ve Kemal Kılıçdaroğlu seçildi.

Kılıçdaroğlu, 22 Mayıs 2010'dan bu yana CHP Genel Başkanlığı görevini sürdürüyor.