Yeni başlayanlar için hukuk sözlüğü

Sondakika Barış Pehlivan; Madem, meseleleri yorumlarken yanlış kavramlar kullanılıyor... O zaman bugün herkesin bilmesi gereken bazı terimlere dair küçük bir sözlük hazırladım

Madem, yargı kararlarıyla yatıp kalkılıyor...

Madem, dört bir yanda operasyonlar konuşuluyor...

Madem, meseleleri yorumlarken yanlış kavramlar kullanılıyor...

O zaman bugün herkesin bilmesi gereken bazı terimlere dair küçük bir sözlük hazırladım:

Soruşturma: Bir suçun işlendiği iddiası üzerine başlatılan inceleme sürecidir. Adli soruşturmaları yürüten kişi cumhuriyet savcısıdır. Bu aşamada ileri sürülen suça dair deliller toplanır. Polis ve jandarma bu süreçte savcılığa yardımcı olur.

Şüpheli: Suç işlediği iddia edilen kişinin, soruşturma sürecinin sonuna kadar sahip olduğu sıfattır.

Gözaltı: Savcı tarafından verilen kararla soruşturma aşamasında özgürlüğün geçici olarak kısıtlandığı süreçtir. Gözaltı için şüphelinin bir suç işlediğine dair somut şüphe olması ve kaçma ihtimalinin delillendirilebilir şekilde varlığı gerekir. Yani gözaltı kararı, soruşturma için zorunlu durumlarda başvurulması gereken bir hürriyeti sınırlandırma sürecidir. Keza, savcı şüpheliyi adliyeye davet ederek de iddia edilen suçla ilgili bilgisine başvurabilir.

İfade: Şüphelinin, polis veya cumhuriyet savcısı tarafından soruşturma konusu suçla ilgili olarak bilgisine başvurulması, ilgili soruların yanıtlanması sürecidir.

Sevk: Şüphelinin soruşturmada ifadesinin veya sorgusunun alınması sürecinde savcıya ya da hâkimin karşısına çıkarılmasını ifade eder. Örneğin; savcılık ifade sonrası tutuklama ya da adli kontrol tedbirinin verilmesi talebiyle şüpheliyi hâkimliğe sevk edebilir.

Sorgu: Suçlanan kişinin sevk edildiği hâkim tarafından veya dava aşamasında dosyaya bakan mahkeme tarafından dinlenmesi sürecidir.

Adli kontrol: Soruşturulan ya da yargılanan kişinin denetim altında tutulduğu bir tedbirdir. Tutuklamak yerine “adli kontrol şartıyla” şüpheli veya sanık serbest bırakılır. Adli kontrol tedbirleri arasında karakola düzenli imza vermek, yurtdışına çıkış yasağı veya ev hapsi gibi tedbirler vardır.

Tutuklama: Suçlanan kişinin kaçmasını önlemek ve delilleri korumak gerekçesiyle verilen geçici bir tedbirdir. Cezaevinde tutulma anlamına gelen tutuklama kararı sadece hâkim tarafından verilir. Yasada “tutuklanabilir” diye geçen ve en ağır tedbir olarak kabul edilen bu karar zorunlu değildir. Uygulanması için gerekçelerin somut şekilde delillendirilebilir olması şartı vardır. Keza, tutuklama yerine adli kontrol kararı da verilebilir. Tutuklanmak suçlu, tutuksuz olmak ise suçsuzluk anlamına gelmez.

Tahliye: Delillerin toplanması, tutuklulukta geçen süre, suç vasfının değişmesi ya da lehte delillerin varlığı sonucunda kişinin cezaevinden çıkarılmasına denir.

İddianame: Ceza yargılamalarında, soruşturmanın tamamlandığı anlamına gelen yazılı iddiadır. İddianame şüpheli hakkında kamu davası açılarak onun sanık statüsüyle yargılanmasını talep eder. İddianamede yazılan iddialar kesin olmayıp gerçeğin hâkimler tarafından ortaya çıkarılmasını amaçlar.

Kovuşturma: Savcının hazırladığı iddianamenin mahkeme tarafından kabul edilmesiyle başlayan yargılama sürecidir. Soruşturmadaki delillerin dava açmak için “yeterli şüphe” oluşturmadığı kanaatine varıldığında ise “kovuşturmaya yer olmadığı kararı” verilir.

Sanık: Kovuşturma yani dava sürecinde yargılanan ancak hakkında henüz bir hüküm kurulmamış kişidir.

Tanık: Dava konusu olay hakkında bilgi sahibi olduğu düşünülen ancak davaya taraf olmayan kişidir.

Beraat: Yargılama sonucunda ceza verilmemesini ve sanığın suçsuz olduğunu belirten karardır.

Hükümlü: Yargılama sonunda hakkında verilen mahkûmiyet cezası kesinleşen sanığa denir.