Ahbap ihaleleri bütçeyi çatlatıyor

Eğer karayolu ihaleleri yasaya aykırı biçimde sürekli davet yöntemiyle değil, rekabete dayalı olarak yapılsaydı, sonuçlar bütçe dengesine nasıl yansıyacaktı?

Bütçe rakamları açıklandı. Altı aylık “açık”, 25.2 milyar TL.
Bu rakamın ülkeyi yönetenleri gururlandırmayacağı da açık. Hele ki geçen yıl aynı dönemde 1.1 milyar TL fazla verilmişse.
“Davetli ihale” yönteminin kanuna aykırı uygulandığını belli sıklıkla ele aldığımızı, bu köşeyi düzenli izleyen okurlar anımsayacaktır.
Kamu İhale Kanunu’nun 21./b maddesi, deprem, sel vs. gibi doğal afet ya da önceden tahmin edilemeyen olağanüstü durumlarda, kamu idarelerine, firma davet ederek, işi pazarlıkla yaptırma imkânı veriyor.
Karayolları Genel Müdürlüğü (KGM) son yıllarda bu yolun, çerçevenin dışına çıktı. Olağanüstü hiçbir koşul içermeyen onlarca devlet yolu ihalesini hangi şirketlere, hangi tarih ve bedellerle verildiğini, daha önce yazdım.
KGM’nin, davetli şirketleri çağırarak yaptığı pazarlığın, istisna olması gerekirken genel ve sürekli bir uygulamaya dönüştüğüne dair yazılarıma bugüne dek yalanlama gelmedi.

***

CHP lideri Kılıçdaroğlu, Adalet Yürüyüşü sırasındaki küçük sohbetimizde konuyu TBMM gündemine taşıyacaklarını açıklamıştı.
KGM de Tekirdağ milletvekili Faik Öztrak’ın, davet yöntemiyle yapılmış ihalelerle ilgili bilgi sorusuna “Siz kendiniz bakın” anlamına gelebilecek bir yanıt verdi daha geçen ay.
Bu hatırlatmadan sonra gelelim müteahhitler için bütçede yaptığımız fedakârlıklara.

***

Ocak-haziran döneminde müteahhitlik harcaması 12.4 milyar TL.
İki kalem büyük: Yollar ve hizmet binaları.
Yol projeleri için müteahhitlere ödenen tutar yaklaşık 5 milyar TL.
Hizmet binaları içinse yaklaşık 3 milyar TL. Etti 8.
Daha 12.4 milyar TL’ye epeyi var.
Muhasebat Genel Müdürlüğü tablosundaki müteahhitlik harcamaları içinde bir de “Diğer giderler” bölümü var. Bu başlığın karşısında 4.3 milyar TL yazılı. Peki, “diğer” ne? Normalde, “Diğer”in asıldan küçük olması beklenir. Bir tuhaflık var.)

***

Ocak-haziran döneminde yol yapan müteahhitlere ödenen 5 milyar TL’nin ne kadarı “davetli ihale” yöntemine karşılık geliyor, açık değil. Ancak bu sene KGM’ye bütçeden yaklaşık 11 milyar TL ayrıldığını biliyoruz. Bildiğimiz diğer konu ise yol müteahhitlerine ödenen tutarın, geçen yıla göre büyük artış gösterdiği.
2016 Ocak-Haziran döneminde bütçeden müteahhitlik hizmetleri için yapılan harcama 9.2 milyar TL. Bu tutardan yol yapan müteahhitlere ayrılan kısım 2.8 milyar TL. Yani geçen yıla göre 2.1 milyar TL daha yüksek bir ödemeyle karşı karşıyayız.
Bu tablo içinde temel soru şudur:
Eğer karayolu ihaleleri yasaya aykırı biçimde sürekli davet yöntemiyle değil, rekabete dayalı olarak yapılsaydı, sonuçlar bütçe dengesine nasıl yansıyacaktı?
Sorunun kısa versiyonu ise şu: Davetli ihale, bütçe dikişlerini patlatıyor mu?
Bitirirken anımsatalım. Meraklısı, her yıl Maliye bütçeyi hazırlarken geleneğine sadık kalarak bütçeyi Meclis’e “bağlayıp” sunduğunu bilir.
Buradaki “bağlama” zaman içinde mecazi anlam kazansa da yalın anlamıyla da bağlamayı anlatır. Evet doğru okudunuz, bütün kurum bütçe kitapçıkları üst üste konularak sicim ipiyle bağlanır ve TBMM’ye öyle taşınır.
Müteahhitlik harcamalarına dair güncel veriler, bu bağlar üzerindeki basıncın arttığını gösteriyor.