Borç öteleme

Çiğdem Toker: Her koşulda bu görüşmelerin ve sonuçlarının şeffaf bir biçimde kamuoyuyla paylaşılması gerekiyor

Ülkemizdeki havalimanlarını Yap İşlet Devret (YİD) modeliyle işleten şirketler, devlete ödemekle yükümlü oldukları yıllık kira bedellerinde, indirim, öteleme vb gibi kolaylıklar talep ediyor.

Bloomberg HT'nin haberine göre Devlet Hava Meydanları İşletmesi (DHMİ) ile havalimanı işleten şirketler arasında konuya ilişkin görüşmeler başlamış.

İstanbul Havalimanı'nı işleten İGA A.Ş açısından bakıldığında, bu talep ilk değil. İlk talep 2018 yılında havalimanı inşaatı henüz devam ederken gelmiş, dönemin Ulaştırma Bakanı Ahmet Arslan, “Batarlarsa batsınlar diyecek halimiz yok” diyerek bu taleple ilgili iddiayı doğrulamıştı. Sonra havalimanı açıldı, Atatürk Havalimanı kapatıldı. Bu defa da pandemi bütün dünyayı sarsmaya başladı.

İGA A.Ş'nin CEO'su Kadri Samsunlu, 2020 yılı başında İsmail Saymaz'ın sorularını yanıtlarken o yıl için yolcu tahminlerini 75 milyon olarak açıklamıştı. (Yolcu kapasitesi 90 milyon) Koronavirüs pandemisi, sadece İstanbul Havalimanı değil, bunun gibi sayısız öngörü ve planı alt üst etti. Yolcu sayıları ve gelirlerindeki sert düşüşler, havacılık sektörünü genel anlamda zora duruma sokmuş durumda.

BÜTÇE ÜZERİNDE BASKI 

Ancak YİD modeliyle işletilen havalimanlarının, gelir azalması dolayısıyla getirdiği bu talepler de kamu kaynakları açısından büyük zorluklar doğurabilir. Zira devlet, bu projelerde altına imza attığı YİD Uygulama Sözleşmeleri ile hem gelir garantisi hem de borç üstlenimi başlıkları altında zaten bir dizi yükümlülüğün altına girmiş durumda. Buna bir de kira gelirlerinin ötelenmesini eklediğimizde, YİD modelinin bütçe üzerindeki baskısı artacaktır.

İşletme süresi 25 yıl olarak (sona erme: 7 Nisan 2044) belirlenen İstanbul Havalimanı'nda, İGA A.Ş'nin devlete ödeyeceği toplam kira bedeli 22 milyar 152 milyon Euro. DHMİ ile İGA A.Ş arasında imzalanan uygulama sözleşmesine göre bu kira bedelinin, toplam işletme süresi olan 25 yıla bölünerek ödenmesi gerekiyor. (“Ticari sır” gerekçesiyle kamuoyuna açıklanmayan uygulama sözleşmesinde bu yönde hüküm olduğu Sayıştay'ın DHMİ denetim raporlarında yer almıştı. )

GELİR GARANTİSİ CEPHESİ

Gelir garantisi cephesine baktığımızda DHMİ'nin İGA A.Ş'ye verdiği gelir garantilerinin toplamı 6.3 milyar Euro. İşletmeye alındığı ilk yıldan itibaren, devlet, her yıl değişen ve artan tutarlarda 12 boyunca gelir garantisi verdi. İlgili yıl için yazılan garanti tutarının sistemi ise şöyle kurulmuştu: Belirlenen yıldaki gelirin altında bir gelir elde edilirse, aradaki farkı DHMİ İGA'ya, gelirin üzerinde bir sonuç çıkarsa da İGA DHMİ'ye ödemede bulunacaktı.

Bu hatırlatmayı yapmamın nedeni, “mahsuplaşma” ihtimalinden de söz edilmesi. Yani her iki tarafın da birbirine olan mali yükümlülerinin masada konuşulacağından bahsediliyor.

Her koşulda bu görüşmelerin ve sonuçlarının şeffaf bir biçimde kamuoyuyla paylaşılması gerekiyor.  Koronavirüs pandemisi sözleşme sınırları içindeki bir “mücbir sebep” kabul edilse bile kamu tarafından ödenecek tutarları, bütün vergi yükümlüsü yurttaşların bilmeye hakkı vardır.