Doğalgazda zam açmazı

Çiğdem Toker; Yakında doğalgaza yüklü bir zam gelirse şaşırmayalım diye yazdım bu yazıyı.

Sayıştay’ın 2014 yılı denetim raporlarına BOTAŞ ile devam.
BOTAŞ, geçen yılı 587 milyon 278 bin TL zararla kapatmış.
Zararın bir numaralı nedeni; tükettiğimiz doğalgazın maliyetin çok altında fiyatla satılması. Faturanın baskılanması yani.
Sayıştay raporu, BOTAŞ’ın satış hasılatının yüzde 90’ından fazlasını, doğalgaz satışlarının oluşturduğunu belirtiyor. En son Ekim 2014’te yüzde 9 oranında zam yapılan doğalgaz fiyatları konusunda, raporda önümüzdeki dönemi de aydınlatan dikkate değer bilgiler yer alıyor.
Rapora göre BOTAŞ, doğalgaz toplam satış fiyatlarının alım maliyetinin düzeyine çıkarılabilmesi için evsel tüketicilerde her ay yüzde 13.93-25-61 oranında bir artışı Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’na bildirmiş.
Serbest tüketicilerin kullandığı doğalgaz artış oranının ise yüzde 23.55- 36.22 oranında olması gerekiyormuş. Ancak sadece Ekim 2014’te yalnızca yüzde 9’luk artışa onay verildiği anımsatılan raporda, Bakanlık onay koşulunun BOTAŞ’ın kârlılığına olumsuz yansıdığı vurgulanıyor.

‘Al ya da öde’ zararı
“Varsın BOTAŞ kâr etmesin. Vatandaş ucuz gaz kullansın” denebilir. Nitekim iktidar da bir yılı aşkın süredir böyle diyor ve zammı baskılıyor.
Ama kurumun açmazı şurada:
Doğru, doğalgaza maliyeti karşılayacak zammı yapmak, doğalgaza dayalı üretilen elektriğin de zamlanması demek. Yanı sıra, doğalgaz kullanan sanayi üretiminin de iğneden ipliğe bundan etkilenmesi.
Fakat öbür yandan, doğalgaz ithal ederken imzaladığı “al ya da öde” anlaşmaları, BOTAŞ’ı fena halde sıkıştırıyor.
Sayıştay tespitlerine göre, BOTAŞ’ın, geçmiş yıllarda alamadığı gaz nedeniyle, 2014 yıl sonu itibarıyla 892.9 milyon TL tutarındaki alacağının mahsubu gerekiyor.
Bunun için de asgari alım miktarının üstünde gaz alımı yapması.
BOTAŞ finansman darboğazı nedeniyle, Gümrük TIR Müdürlüğü’ne 5.9 milyar TL KDV borcunu ödeyemiyor.
Kısa ve uzun vadeli borçlar toplamı 10.6 milyar TL.
Yabancı kaynaklar için 139.9 milyon TL faiz ve kur farkı ödenmiş. 673 milyon TL de kambiyo zararı oluşmuş.
Özetle rapordaki ifadeyle BOTAŞ “kendi kaynağını yaratamaz duruma” gelmiş.
Bitmiyor. BOTAŞ’ın gaz maliyetini aşağıya çekecek ve yıllardır bir şehir efsanesine dönmüş olan Tuz Gölü Yeraltı Depolama Tesisi de bitmek bilmiyor. Dünya Bankası kredisi 2006’da işlerlik kazanmasına karşın, yatırımlar zamanında tamamlanmadığı için kredinin geri ödemesiz 7 yıllık süresi doldu.
Sayıştay, 2013’ten bu yana başlayan geri ödemelerin, gelecek yıllarda oluşacak faiz ve kur farklarıyla birlikte mali yapıyı daha fazla bozacağı uyarısında bulunuyor. Haziran ayında yapılan denetim tarihi itibarıyla, proje kredilerinden kaynaklanan vadesi geçmemiş borcun tutarı 928.5 milyon TL.
Sayıştay, nakit yetersizliği içindeki BOTAŞ’ın mali yapısının düzeltilmesi için bir an önce gerekli önlemlerin alınması uyarısında bulunuyor.
Özetle BOTAŞ, yurtdışı finansman yükümlülükleri ile baskılanan zam açmazında sıkışmış durumda.
Peki, Sayıştay’ın uyarısı doğrultusunda “bir an önce alınması gereken önlemler” ne olabilir?
Nasıl olsa bütün kritik seçimler bitti.
Yakında doğalgaza yüklü bir zam gelirse şaşırmayalım diye yazdım bu yazıyı.