Hak ihlalleri tazminatının bütçe seyri

Çiğdem Toker; Bu yıl 11 ayda 1.3 milyar TL olan bireysel başvuru tazminatı tutarı, 2022 yılının tamamında yaklaşık 280 milyon TL civarındaydı. Bir yıl içinde neredeyse 5 kat bir tazminat artışından bahsediyoruz.

Anayasa Mahkemesi, Türkiye'de yargı ve siyaset ilişkisi ile bu ilişkinin işleyişi başta olmak üzere bir çok açıdan sembol bir davaya dönüşen Can Atalay dosyasında ikinci kez ihlal kararı verdi.

Yüksek Mahkeme, Gezi davasında 18 yıl hapis cezası verilen ve genel seçimlerde milletvekili seçilmesine rağmen tahliye edilmeyen Atalay'ın hem seçilme ve siyasi faaliyette bulunma hakkının hem de kişi özgürlüğü ve güvenliği hakkının ihlal edildiği kararını duyurdu. Oy çokluğu ile alınan kararda üç üyenin karşı oy kullandığı duyuruldu.

Karşı oy kullanan üyeler konusunda şu kadarını söylemek mümkün. Kararın oybirliği ile çıkması yani bütün üyelerin hak ihlali yönünde oy kullanması gerçekten büyük haber olurdu

İlk karardan itibaren serbest kalması gereken Atalay hakkında, kısa kararın yazılıp gönderildiği ilk derece mahkemesi olan 13. Ağır Ceza Mahkemesi'nin nasıl bir tutum alacağını şu andan bilemiyoruz.

Ancak AYM'nin ikinci kez verdiği hak ihlali kararında, "başvurucunun talebiyle bağlı kalınarak net 100 bin TL manevi tazminat ödenmesine" karar vermesine dair bir değerlendirme yapılmalı. Manevi tazminat ödenmesine dair kararın oybirliğiyle alındığını ilginç bir not olarak anımsatalım.

Tazminat kararı, Türkiye'de AKP iktidarının hak ihlalleri konusundaki sicilinin biraz daha kararmasına yol açacak nitelik taşıyor. Evet bu kadar net. Çünkü bütçe verileri durumu bütün açıklığıyla ortaya koyuyor.

Bireysel başvuru tazminatı beşe katlandı

Hazine ve Maliye Bakanlığı'nın açıkladığı aylık bütçe gerçekleşmelerinde "bireysel başvuru tazminatı" kararları sonrasında devletin ödediği tutarlar da yer alıyor. Kasım ayı gerçekleşmeleri geçen hafta açıklandı. Aylık giderler tablosuna göre, bireysel başvuru tazminat ödemelerinde Ocak-Kasım döneminde yani 11 ayın toplam faturası, 1 milyar 316 milyon TL'yi geçiyor.

Sadece eylül ayınca 199 milyon 644 bin TL ödendiğini dikkate alacak olursak, devletin hak ihlaline uğrattığı vatandaşlara dair sorumluluğunu ve manzarasını daha iyi anlayabiliyoruz.

Bu yıl 11 ayda 1.3 milyar TL olan bireysel başvuru tazminatı tutarı, 2022 yılının tamamında yaklaşık 280 milyon TL civarındaydı. Bir yıl içinde neredeyse 5 kat bir tazminat artışından bahsediyoruz.

Durumun daha berrak izlenebilmesi için, 2022 ve 2023 yılı bütçe gerçekleşme rakamlarından, bireysel başvuru tazminat tutarlarını seçerek ayrı bir tablo oluşturdum:

Bir devletin, daha doğrusu 22 yıldır devleti yöneten ve artık devlet partisine dönüşmüş bir anlayışı temsil eden bir siyasal iktidarın vatandaşlarına, nasıl davrandığı, hakkını hukukun nasıl gözettiği ile ilgili son derece çarpıcı veriler bunlar.

Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın bir ara Anayasa Mahkemesi'ne 2010 referandumu sonrasında verilen bir görev olan bireysel başvuru yolunu kamuoyunda tartışmaya açtığını da yeri gelmişken hatırlatalım. Türkiye'nin AİHM'de birikmiş dosya yükünü azaltma amacıyla verilmiş (AİHM kararları da uygulanmıyor artık) bu görevle ilgili gelişmelerden pek de memnun olmadığını yansıtmıştı Cumhurbaşkanı.

Ancak her şeye rağmen bireysel başvurularda hükmedilen hak ihlaline bağlı tazminat kararları, asgari düzeyde bir işleyiş açısından önem taşıyor. Daha önemlisi, devletin vatandaşa nasıl davrandığının resmini sayılarla çiziyor.