Kirazlı-Halkalı hattı ihalesi nasıl üçe katlandı?

İlk ihalesi, İBB’nin AKP yönetiminde olduğu 2017 yılında açılan Kirazlı-Halkalı metro hattı için yapılan son ihalede değerlendirme sürerken; ihalenin ölçeği, usulü tercihler ve ihale tutarı kamu kaynakları açısından tartışılıyor.

En düşük teklifi, Kalyon İnşaat-Özgün Yapı ortaklığının verdiği bu ihale haberi, geçen hafta Patronlar Dünyası’nda Toygun Atilla imzasıyla duyuruldu. Sonrasında da Fatih Altaylı ile Cüneyt Özdemir’in Youtube kanallarında yaptığı yorumlarla tartışma boyutlandı.

Önce, yaklaşık değeri 22 milyar 863 milyon 776 bin 41 TL olarak belirlenen Kirazlı-Halkalı metro hattı ihalesine davet edilen firmalar ile verilen teklifleri detaylarıyla paylaşalım:

Kirazlı-Halkalı Üniversite Metro Hattı İnşaatı ve Elektromekanik İşler ile M1 Hattı Elektromekanik Sistemleri Yapım İşi:

* * *

İhaleye katılım ve teklif tablosunda görüleceği gibi, yönetimi CHP’de olan İBB, CHP’nin yıllardır “beşli çete” diye andığı, bu iktidar döneminde büyük ihalelerle servetlerini büyütmüş firmaları davet etti.

İlk bakışta bu durum, gazeteci Fatih Altaylı’nın da değindiği, iş yapma yeterliliği ile açıklanabilir. Yani, bu ölçekte, bu teknolojide bir işi ancak bu ölçekteki şirketlerin yapabileceği şeklindeki bir izah, ilk bakışta akla aykırı gelmese bile bu durum gazetecilik soruları sormaya engel değil.

Kirazlı-Halkalı hattının geçen nisan ayından bu yana açılan birden fazla ihaleye konu oluşu, tartışmaların birinci nedeni. Çünkü Kalyon İnşaat-Özgün Yapı ortaklığının verdiği yaklaşık 22 milyar TL’lik teklif teklif tutarı, bundan yedi ay önce Nisan’da açılıp iptal edilen ihaledeki en düşük teklifin yaklaşık üç katı.

Öte yandan Kalyon İnşaat, 2017’de yapılıp yarım kalan, tasfiye edilen ilk Kirazlı-Halkalı ihalesini alan ortaklığın (Makyol/Astur/İçtaş/Kalyon) da şirketlerinden biri. Yani ihale kesinleşirse Kalyon, yedi yıl sonra aynı hattı yapmak üzere projenin başına dönecek. Öte yandan, son ihaleye Kalyon İnşaat ile birlikte teklif veren Özgün Yapı’nın, sahibi bir süre önce dolandırıcılık ve resmi evrakta sahtecilikten ceza almış olan Bayburt Grubu şirketi olması da eleştiri konularından bir diğeri.

İki iptalden sonra

İlk ihale 5 Nisan 2024: 5 Nisan’da açık usulle yapılan ilk ihalede en düşük teklifi, 8 milyar 313 milyar TL Didoray-Akçadağ ortaklığı vermişti. Bu ihale, İBB Raylı Sistemler Dairesi tarafından Hazine ve Maliye Bakanı Mehmet Şimşek’in duyurduğu Tasarruf Paketi gerekçe gösterilerek iptal edilmişti. Ancak ilgili firma bu gerekçeye itiraz ederek yargıya başvurdu.

İkinci ihale 26 Eylül 2024: Aynı hat, pazarlık usulü ile 26 Eylül 2024’te tekrar ihale edildi. Bu ihaleye şu firmalar davet edildi:

-Yapı Merkezi-AKM Yapı-KCT Yol Yapı

-Duygu İnşaat

-Dillingham Construction-Makimsan Asfalt-Yazıcıoğlu Yol

İhalede en düşük teklif 22 milyar 469 milyon 300 TL ile Yapı Merkezi-AKM Yapı-KCT Yol Yapı’dan geldi.

Nisan ayında yapılıp iptal edilen ihalede en düşük teklifi veren firma, ikinci ihaleye davet edilmediği gerekçesiyle itirazda bulundu. Bu süreçte ikinci ihale de iptal edildi. İptalin İdare’nin “düzeltici işlem çalışmaları” ardından yapıldığı konuşuldu. Ancak kamuoyuna iptal gerekçesiyle ilgili bir açıklama yapılmadı.

Alpkökin: İkisi iki bambaşka ihale

İlk ihalenin neden iptal edildiğini, keklif tutarlarının neden ve nasıl üçe katlanmış olduğunu İBB Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Pelin Alpkökin'e sordum.

Alpkökin'e Raylı Sistemler Dairesi ile Çevre Koruma ve Kontrol Dairesi bağlı, İnşaat mühendisi ve akademisyen olan Alpkökin ile yerel seçimler öncesinde yine AKP’nin yönettiği dönemde İBB’nin açtığı, yarım kalan önemli metro ihaleleri üzerine konuşmuş ve aldığım cevapları yazmıştım.

Alpkökin, Kirazlı-Halkalı hattı için nisan ayında yapılan ilk ihalenin, tasarruf tedbirleri dolayısıyla iptal edildiğini teyit ediyor. Ancak o ihaleyle son ihale arasındaki üç kata yakın farkı “İkisi bambaşka ihaleler. Kapsam tamamen değişti. Maliyet de buna göre değişti elbette” yanıtını veriyor. Son ihaleyle birlikte Kirazlı-Halkalı hattının, önceki ihalelerde olmayan özelliklerle çok kapsamlı bir yapım işine dönüştüğünü vurguluyor. Bu gelişmenin nedenini ise “Makam’ın tercihi” olarak açıklıyor. Alpkökin bir mühendis olarak, İstanbul’un çözüm bekleyen ulaşım sorunlarını, daha fazla gecikmeden çözmenin en önemli konu olduğunu belirtiyor.

422 milyon euro borçlanma anahtar

Aslında Kalyon-Özgün ortaklığının en düşük teklifi verdiği bu son ihalede, Kirazlı-Halkalı hattının proje içeriğindeki değişim hakkında, İBB Meclis kasım ayı toplantılarının üçüncü oturumundan da biraz fikir edinmek olası görünüyor.

O toplantıda İBB Mali Hizmetler Dairesi Başkanlığı Finansman Şube Müdürlüğü’nün dış borçlanma talebinin görüşüldüğü haberlere yansımıştı. “İBB Kirazlı-Halkalı Metro Projesi İçin 422 Milyon avro Borçlanacak” başlıklı Dünya gazetesinde yayımlanan 14 Kasım tarihli haberin linkini ilgilisi için paylaşıyorum.

İBB’ye Kirazlı-Halkalı metro hattı için 422 milyon euro borçlanma yetkisi veren madde oybirliğiyle kabul edilmiş. İhalenin de bu oylamadan birkaç gün sonra yapıldığını hatırlatalım.

Dolayısıyla İBB’nin euro borçlanma yetkisini Meclis onayına getirmesi, bu yetkiyi oybirliğiyle alması, hemen sonra ihale yapması, bu süreçte uluslararası finansman katılımı kadar, siyasal alanda bazı uzlaşılar olduğunu da akla getiriyor.

İBB’nin, AKP döneminde başlanıp bitirilemeyen, değiştirilen usuller, mahkemeler, iptallerle daha sorunlu bir hale dönüşmüş bir ulaşım projesi hakkında, kamusal ağırlığını kamu kaynakları dikkate alarak kamuoyunu ayrıntılı biçimde bilgilendirmesi gerekir.