Türkiye’de bisikletliler kaderine terk ediliyor

Melis Alphan: Pandemi tüm dünyada merkezi ve yerel yönetimlerin bisikletli ulaşıın altyapısını güçlendirmesiyle sonuçlandı. Türkiye’de ise bazı adımlar atılsa da, bisikletliler kaderine terk ediliyor.

Covid-19 pandemisinde hem toplu taşımaya getirilen sınırlandırmalar hem de güvenlik nedeniyle birçok kişi ulaşımda bisikleti tercih etmeye başladı. Öyle ki, Fransa’da mayıs ayında bisiklet satışları önceki aya göre yüzde 350 arttı; Türkiye’de ise bisiklet satışı normalin dört katına ulaştı.  Bu durum bazı belediyelerin bisiklet ve yürüyüş amaçlı altyapı yatırımlarına ağırlık vermesine neden oluyor. Yerel ve merkezi yönetimler, bisiklet yollarını genişleteceklerini açıkladı; dünya genelinde 2082 kilometrelik bisiklet şeridi eklendi. Avrupa’daki büyük kentler 1257 kilometrelik bisikletli ulaşım altyapısını onaylarken, bu kentler arasında en iddialı plana sahip kent, 650 kilometrelik bisiklet şeridiyle Paris oldu. ABD’de birçok kent ise toplamda 835 kilometrelik bisiklet yolu inşa edeceklerini duyurdu.

İngiltere hükümeti 11 Şubat’ta, 2025 yılına kadar 403 kilometrelik bisiklet yolunun inşası için 1 milyar poundluk yatırım sözü verdi. Manchester belediye başkanı, kısıtlamalar sırasında bisiklet kullanımında yaşanan yüzde 22’lik artışı dengelemek için 5 milyon Pound değerinde acil durum fonunu hayata geçireceklerini, Liverpool ise 100 kilometreye kadar geçici bisiklet yolu inşası için 2 milyon poundluk yatırım yapacaklarını açıkladı. Londra belediyesi 10 bölgede 15 kilometre uzunluğunda bisiklet yolu yapmak için 136 projenin finansmanına 6 milyon Pound tahsis etti.

İtalya’da Roma kent yönetimi, 150 kilometrelik geçici ve kalıcı bisiklet altyapı projesini onayladı. Nüfusu 50 binin üzerindeki kentlerde yaşayanlar, bisiklet satın almak için 500 Euro’ya kadar teşvik alabilecek. Milano kent yönetimi, yaya ve bisikletlilere öncelik tanıyan 35 kilometrelik altyapıyı hayata geçirecek. 

Brüksel’de arabaların 20 kilometreden daha hızlı gitmesine izin verilmeyen yavaş sokaklar oluşturuldu. Berlin Kreuzberg kent yönetimi, bir gecede 22 kilometrelik bisiklet yolu yaptı. Budapeşte’nin en işlek yollarına 22 kilometrelik geçici bisiklet şeritleri yerleştirilirken, Dublin belediye meclisi, önümüzdeki 12 ila 18 ayda bisikletlilere daha fazla alan sağlanabileceğini açıkladı.

ABD’de Oakland, kentteki sokakların yüzde 10’u olan 119 kilometrelik bölümü, Seattle ise 32 kilometrelik caddeyi kalıcı olarak trafiğe kapattı. New York belediye meclisi, bisiklet yıllarını genişletmek üzere planını açıkladı. ABD’de daha pek çok kentte ücretsiz bisiklet paylaşımı olanağı sunuldu.

Mexico City yönetimi, 129 kilometrelik bisiklet altyapısı inşa edeceğini açıklarken, Bagota mevcut 550 kilometrelik kalıcı bisiklet yoluna 76 kilometrelik geçici bisiklet yolu ekledi. Lima ise toplu taşımadaki yükü hafifletmek için 301 kilometre uzunluğunda geçici bisiklet yolu inşa etti.

İZMİR’DE BİSİKLETLİLER İÇİN VAPUR 5 KURUŞ OLDU

Türkiye’deki büyük şehirlerde de bisikletle ulaşımı teşvik konusunda adımlar atıldı. İzmir’de 1 Eylül’den itibaren bisikletli yolcular için vapur ücreti 5 kuruşa indirildi. Vapurlardaki bisiklet bağlama kapasiteleri artırıldı. Arabalı vapurlarda 195, katamaranlarda 51 adet bisiklet park yeri hazırlandı. Yağmurlu havalarda bisikletlilere branda hizmeti verilmeye başlandı. İzmir’de bireysel araç kullanımını azaltarak toplu ulaşım ve bisiklet gibi doğa dostu, güvenli, sağlıklı ulaşım seçeneklerini yaygınlaştırmayı hedeflediklerini anlatan belediye başkanı Tunç Soyer, “İzmir’de 67 km’lik bisiklet yolu 107 km’ye çıkacak. Ayrıca kısa vadede artı 103 km, orta ve uzun vadede ise artı 248 km bisiklet yolu planladık” dedi.

Ankara Büyükşehir Belediyesi, belediye başkanı Mansur Yavaş’ın seçim vaadi olan 53,6 km’lik bisiklet yolunun ilk etabının 1400 metrelik kısmını ağustosta hizmete açtıktan sonra, Başkent Üniversitesi Bağlıca Yerleşkesi içinde gidiş-dönüş 4,4 km’lik bisiklet yolunu da tamamladı. Üniversitelerle görüşmeler sonrasında da Gaz Üniversitesi’nde 2,6 km, ODTÜ’de 2,9 km, Türk Hava Kurumu Üniversitesi’nde 1,2 km’lik bisiklet yolunun yapımına başlanmasına karar verildi.

İstanbul Büyükşehir Belediyesi ise mayıs ayında Kadıköy’de 4 km’lik geçici bisiklet yolu yaptı. Ayrıca eylülde İBB öncülüğünde, yine Kadıköy Belediyesi, Hollanda Başkonsolosluğu ve Zincir Kıran Kadınlar Grubu ile hayata geçirilen proje kapsamında, daha çok kadının bisikletle tanışması ve bisiklet kullanma alışkanlığı kazanması için 400 kadına bisiklet eğitimi verildi.

Konya’da pandemi döneminde bisiklet tramvayı yapıldı.

“BİSİKLETLİLERİN DURUMUNDA BİR DEĞİŞİKLİK OLMADI”

Pandemide normalleşme süreciyle birlikte toplu taşıma kullanımı düşerken bireysel motorlu araçların hızla trafiğe çıkmaya ve özellikle büyük şehirlerde sıkışıklığı artırmaya başladığını belirten Bisikletli Ulaşım Platformu’ndan Zeynep Arapoğlu, “Tüm bunlar olurken Türkiye’nin her yerinden bisikletlilerin karıştığı ve canlarını kaybettiği kaza haberleri gelmeye devam ediyor” diyor. Zira platforma göre yapılanlar, eskilerin ele alınıp yeni yapılmış gibi parlatılmasından öteye gitmeyince, gündelik hayatında ulaşım amacıyla bisiklet kullanan insanların durumunda bir değişiklik olmadı. Arapoğlu şöyle anlatıyor: “Örneğin İstanbul’da Metro düzenlemesi yapıldı ve eskiden tüm vagonlar kullanılabiliyorken ‘artık sadece son vagon kullanılabilecek’ dendi. Metro istasyonlarındaki asansörlerin kullanımı ise önce yasaklandı, gelen tepkiler üzerine bisiklet için tekrar devreye alındı. Bisiklet sahibi olan ve kullanmaya başlayan kişi sayısı mutlaka her geçen yıl olduğu gibi arttı ancak bu yeni bisikletliler de şu an sadece sahillere inip bisiklet kullanıyorlar. Toplu taşıma istasyonlarında bisikleti olan bir yolcu diğer yolcuları rahatsız etmemek kaydıyla kendi kaderine bırakılıyor. Yayalaştırılmış alanların sayısı artmıyor ve bu alanlarda bisiklet kullanımı düzenleneceği yerde yasaklanıyor.”

Peki ne yapılmalı, nasıl olmalı?

Bisikletli Ulaşım Platformu, toplu taşıma araçlarında bisikletli yolculara sınırsız ve ücretsiz seyahat hakkı getirilse, bunun tüm dünyaya örnek olacağını vurguluyor. Kent içi trafikte hız limitlerinin düşürülmesi, sürekli denetim yapılması, şehir merkezlerinde motorlu araç girişinin ücretlendirilip sınırlandırılması gerektiği de belirtiliyor. Güvenlik ise çözülmesi gereken başka bir sorun. Platforma göre, motorlu araç sürücüleri ve özellikle de toplu taşıma araçlarını kullanan şoförler bisikletli ulaşım konusunda bilinçlendirilmeli ki, ‘büyük küçüğü ezer’ anlayışı sürüp gitmesin. Caydırıcı cezalara ve güvenli park yerlerine de ihtiyaç var.