İlk koronavirüs salgını 21 bin yıl önce çıkmış

Yayınlanan yeni bir araştırma, bu virüslerin en yakın ortak atasının 21 bin yıldan daha uzun bir süre önce var olduğunu gösteriyor.

Sarbecovirus alt cinsinden virüsler geçtiğimiz on yılda iki defa hayıtımıza girdiler: İlki, 2002 yılındaki SARCS-CoV-1 salgınıydı, ikincisiyse şu anda yaşadığımız SARS-CoV-2 virüsünden kaynaklı COVID-19 pandemisi. Oxford Üniversitesi’nin yürüttüğü, 3 Eylül 2021 tarihinde yayımlanan yeni bir araştırma, bu virüslerin en yakın ortak atasının 21.000 yıl önce, yani tahmin ettiğimizden çok daha erken bir tarihte var olduğunu ortaya çıkardı.

Kısa zaman aralıklarında çok hızlı bir şekilde evrilmelerinin yanı sıra, virüsler, hayatta kalmak için taşıyıcılarına mümkün olabilecek en yüksek düzeyde uyum sağlamak zorundadır; bu durum, virüslerin taşıyıcılarına uygunluklarını kaybetmeden çok fazla mutasyon geçirmelerine engel olur. Bu sebeple virüslerin görünür evrimsel hızları zamanla düşer. Yeni araştırma ile ilk defa virüslerde gözlemlenen hız azalması modelleri başarıyla yeniden yaratılıyor.

“Virüslerin yaşını daha uzun zaman aralıklarında ölçüp bir çeşit “evrimsel görelilik” için düzeltebilecek yeni bir yöntem geliştirdik; bu yöntem ile evrimsel hızı zaman aralığı ölçümüne bağlı olarak tespit edebiliyoruz. 20.000 yıl öncesinin viral dizileme verisine dayanan ölçümlerimiz insan genomik veri dizisinin güncel analiziyle kıyaslandığında, verilerin uyuştuğunu, 20.000 yıl önce antik bir coronavirus enfeksiyonunun gerçekleştiğini görüyoruz.” diye belirtiyor Oxford Üniversitesi’nden Mahan Ghafari.

Araştırma ayrıca mevcut evrimsel modellerin zaman aralığı arttıkça virüs türlerinin çeşitliliğini ölçmede sıklıkla başarısız olduğunu gösteriyor; araştırma için geliştirilen evrimsel taslak ise geniş zaman aralıklarındaki, hatta muhtemelen hayvan ve bitki evriminin en başından beri var olagelmiş virüs çeşitliliğini güvenilir bir şekilde ölçebilme potansiyeli sunuyor.

Yeni model sayesinde sadece SARS-CoV-2 ile ilişkili virüslerin evrimsel tarihini değil, daha eski dönemlerdeki RNA ve DNA virüslerinin tarihini de yeniden oluşturabiliyoruz.

Karaciğer hastalığının önde gelen küresel bir nedeni olan Hepatit C virüsü (HCV) için yapılan model tahminleri de virüsün neredeyse yarım milyon yıldır dünya üzerinde olduğu fikriyle uyuşuyor. Dolayısıyla, HCV dünyaya 150.000 yıl önce modern insanın Afrika dışına yaptığı göçlerin doğal bir parçası olarak yayılmış olabilir.

Güney ve Güneydoğu Asya ile Orta Afrika’daki bazı insan topluluklarına özgü HCV genotipleri de olasılıkla bu zaman aralığında ortaya çıkmıştı; gözden geçirilmiş zaman çizelgesi bu genotiplerin küresel dağılımlarının uzun süredir var olan gizemini çözmeye yarayabilir.

“Bu yeni teknik sayesinde diğer virüsleri de daha detaylı inceleyebiliriz; evrimsel zaman çizelgeleri üzerinde daha detaylı çalışabilir, hastalığa sebep olma yetilerini anlamada en önemli adım olan taşıyıcı ilişkileri hakkında daha detaylı bilgi sahibi olabiliriz.” diye söylüyor Oxford Üniversitesi’nden Profesör Simmonds.