José Mujica: Devlet başkanı halkının nasıl yaşadığını görmeli

'Dünyanın en sevilen' cumhurbaşkanı José Mujica: Devlet başkanı halkının nasıl yaşadığını görmeli

‘Dünyanın en sevilen cumhurbaşkanı’ olarak tanınan Uruguay’ın eski başkanı José Mujica, Hürriyet Pazar’a konuştu. Maaşını yoksullara bağışlayıp neden başkanlık sarayına çıkmayı reddettiğini anlattı: Başka ıvır zıvırla çok uğraşırsanız halkınız için vaktiniz kalmaz.

Beşiktaş’taki Kabalcı Kitabevi’nden çıkan 20’li yaşlarda bir çocuğun gözleri ışıldıyor: “Abi, gördün mü, nasıl tatlı gülüyor, canım ya!” İçerde, sonu görünmeyen imza sırasındaki yüzlerce Türk, muhtemelen haritada bulmakta zorlanacakları küçücük ülkeden gelen bir adamı görme telaşında. Uruguay’ın önceki cumhurbaşkanı José Mujica’yı... 80 yaşındaki bu eski gerilla, 2010’da cumhurbaşkanı seçildi ama başkanlık sarayına taşınmayı reddetti. 40 yıldır oturduğu çiftlik evinde, eşi, eski komşuları ve topal köpeğiyle yaşadı. Maaşının yüzde 70’ini “İhtiyacım yok” diye yoksullara bağışladı. Birleşmiş Milletler’de yaptığı ve “Kalıcı olan aşk, dostluk, dayanışma ve ailedir. Belirleyici olan hayat olmalıdır. Birikim, tüketim değil” dediği konuşması dünyayı sarstı. Che Guevara’yı tanıdı. Fidel Castro’nun, Hugo Chavez’in sırdaşı oldu. ABD’nin Küba ile yakınlaşmasında aracıydı. Obama, Latin Amerika’yı anlamak için onu arıyor. Ama en önemlisi hep, seneler önce hapishanede karar verdiği şekilde yaşaması oldu. Gün gelip o ülkenin cumhurbaşkanı olsa bile... Latin Amerika’nın halk kahramanı, tüm dünyanın sevgilisi Jose Mujica Hürriyet Pazar’a konuştu.



Neden inatla başkanlık sarayına taşınmayı reddettiniz?
- Bu, uzun yıllardır ısrar ettiğimiz bir şey. Düşüncelerimizle uyum içinde bir yaşam sürmek... Düşündüğün gibi yaşarsan, yaşadığın gibi düşünürsün.

İçinizden mi böyle geliyor? Yoksa bu üzerinde düşünülmüş, ilkesel bir tutum mu?
- Bu bilerek yapılan bir şey. Milletvekili olmadan çok önce aldığım bir karar.

Hapishanede mi?
- Evet, en yoğun olarak cezaevinde. Bunu çok düşündüm. Sade, yüksüz, bagajsız, maddi kaygıları olmayan, yalın bir hayat... Hoşuma giden, istediğim şeyleri yapabilmenin en iyi yolu buydu. Benim için özgürlük bu demek.



Mujica: 'Zengin olmak isteyen eninde sonunda ruhunu şeytana satar'

Bir ülkenin cumhurbaşkanı olsanız bile...
- Aynı şey... Bir devlet başkanının halkının nasıl yaşadığını görmesi gerekir. Başka ıvır zıvırla çok uğraşırsanız buna vaktiniz kalmaz.

13 yıl hapis yattınız. Yedi yılı kitap bile yasaktı. Delirmemek için kurbağalarla, böceklerle konuşmuşsunuz. Bugün baktığınızda, “Bunları iyi ki yaşadım” der misiniz?
- Hapse girdim çünkü dünyayı değiştirmek istiyordum. Yaptıklarım daha iyi bir dünya içindi. Hapsin bana kazandırdığı, kişiliğimde, düşünme biçimimde derinleşme oldu. Çok uzun sürdü. Okuduklarımın üzerinde tekrar tekrar düşündüm. Ve çıktığımda artık her şey bambaşka görünüyordu gözüme. Kendimi, yaptıklarımı reddeden bir değişim değildi bu. Ama dünyayı görme biçimime bir derinlik geldi. Eskisi gibi çocuksu değildim. Altın değerinde bir ders aldım:
Mağlubiyetler, zaferlerden çok daha öğreticidir.

Size bunları yaşatanları affettiniz mi? Uruguay’daki eski cuntacıların cezalandırılmasını pek istemediniz.
- Affetmiyorum, ben yargıç değilim. Ben kendi yolumda gidiyorum. Diğerleri ne yapıyor, bakmıyorum. Ne affediyorum, ne yargılıyorum ne de unutuyorum... İleriye bakıyorum. Çünkü geçmişte olanların telafisi yok. O hesaplar hiçbir zaman kapanmayacak.

DÜNYAYI DEĞİL AMA İNSANLARIN HAYATLARINI DEĞİŞTİRİYORUM




Tupamaro’dan (Mujica’nın liderlerinden olduğu gerilla örgütü) eski arkadaşlarınız sizi pragmatik ve yumuşak sosyalist olmakla eleştirdi.
- Doğru, haklılar.

Peki eski arkadaşlarınızdan böyle eleştiriler duyunca üzülüyor musunuz?
- Hayır, üzülmüyorum. Merdivenleri basamak basamak çıkmak gerektiğini öğrendim. Çok radikal adımlar atarsam uğruna çarpıştığım hiçbir şeyi beceremem. Lafta kalır. Konuşurum, bağırır, çağırırım, ama bu hiçbir şeye çözüm olmaz. İşsizler iş buluyor, adam gibi yemek yiyor, başını sokacak evleri oluyor, eğitim alıyorlar. Evet, dünyayı değiştirmiyorum... Ama bu insanların hayatı değişiyor.

Gençliğinizde Sovyetler Birliği’ne yaptığınız ziyaret sosyalizme bakışınızı değiştirmiş. Ne gördünüz orada?
- Rüya görüyormuşuz. Üretim araçlarının dağılımını değiştirirsek toplumu da değiştireceğimizi düşünüyorduk. Yanılıyormuşuz. Kültürü değiştirmezsen hiçbir şey değişmiyor. Ve en zoru da kültürü değiştirmek. Yeni ve farklı bir kültür yaratmanın merkezinde felsefe ve etik yatıyor. Kapitalizme onay vermiyorum. Ama insanların işsiz, aç kalmasına, sağlık hizmetleri alamamasına da onay veremem. Çünkü insanlar sadece bir kez yaşıyor. Tek bir hayatları var ve bu hayatlarını iyileştirmemiz gerekiyor. Bu mücadeleyi sistemin içinde, sisteme katılarak veriyorum. İyileştirmeye çabalıyorum. Bir de şu var... Sağ ile sol kavgası yeni bir şey değil.


“İktidarda Bir Kara Koyun-Saraysız Başkan Jose Mujica” tekin yayınevi’nden çıktı.

Yani...
- Fransız Devrimi’nden, hatta insanlık tarihinin başından beri... İnsanoğlunun bir muhafazakâr, bir de değişim isteyen yüzü var. Eski Yunan’da, Roma’da, Hintlilerde... İsa bile... Dayanışmayı, sosyal adaleti talep edenler hep olmuş. Muhafazakârlar da... Her Allahın günü de değişim olmaz ki! Bu ikilik, insanın tarihinin kalıcı bir öğesidir. Muhafazakâr taraf kesin bir zafer kazanamadı ama değişimciler de kazanamadı. Devam eden bir mücadele, kesin zafer yok... Bu bir yoldur, yolculuktur. Benim jenerasyonum, bir gün daimi toplumsal adaleti yakalayacağına inandı. Bu gerçekçi değildi. İlerleme mücadelesi asla bitmez. Yani kaybedersek, bu mahvolduğumuz anlamına gelmez. Mücadeleye yeniden başlayabiliriz. Ama zafere ulaşırsak da bu kesin bir zafer olmaz...






SOLUN TÜM DÜNYADA SORUNU ‘BİRLİK’ OLMAK




Sizin Uruguay’da hapse girdiğiniz yıllarda Türkiye’de öğrenci liderleri öldürüldü, asıldı. Latin Amerika ve Türkiye’nin kaderini hep benzetirler. Kültürü, siyasi tarihi, darbeleriyle... Ama orada sizin gibi, Lula gibi insanlar sonunda devletin başına gelebildi. Türkiye de darbeleri geride bıraktı ama baskıcı, İslamcı bir yolda buldu kendini. Solun sesi pek çıkamadı. Sizce neden?
- Bak... Sadece Türkiye’de değil, tüm dünyada solun derdi ‘birlik’ti. Girondistler dönemindeki kırılmayla Fransız Devrimi bitti. İspanyol Devrimi’nde anarşistler, komünistler ve sosyalistler aralarında çatışmaya başladığı günlerde kazanan Franco oldu. Almanya’da komünistler ve sosyalistler birbirini öldürmeye başladığında zaferi Hitler kazandı. Uruguay’da sol, birlik olması gerektiğini öğrendiği gün, ortak programlar yaratmayı, beraber yürümeyi öğrendiği gün kazanmaya başladı. Kazandık, çünkü birleştik. Farklılıklara saygı duyarak birlik olduk. Birleştiğinizde gerçek bir alternatif olmaya başlıyorsunuz. İnsanlar aptal değil. Hayatlarının ellerinden kaymasını istemiyorlar. Kimse boş laf, fikir tartışması istemiyor. Gerçek şeyler istiyorlar. Tartışma ve fikirler için değil, iktidar için kavga etmek gerekir. İktidara oynamak için güçlü olmak gerekir. Güçlü olmak büyük kalabalıklarla mümkündür. Oldukça basit ama solun bunu anlaması çok kolay olmuyor.

Rio de la Plata’dan* Türkiye bugün nasıl görünüyor? (*Uruguay ve Arjantin’den Atlantik Okyanusu’na uzanan geniş nehir ağzı)
- Dev bir ülke gibi... Hızla gelişen... Avrupa’ya girmek isteyen ama kabul edilmeyen. Ama şimdi edecekler; çünkü tampon bir ülke.




Gezi olaylarını izlediniz mi?
- Televizyonda biraz izledim. Ama bizden çok uzak burası, biz Latin Amerika’yı bile az biraz anlıyoruz, burası uzak kalıyor.

Gezi sonrası birçok kişinin Uruguay’a göç ettiğini biliyor musunuz? Bunun haberini yapmıştık. O dönem ülkenizi gidenlerde epey artış oldu; buna yönelik Facebook grupları kuruldu.
- Hayır, bilmiyordum. Aman, gelmişken et kesme makineleri getirsinler. Eti orada kesip buraya göndersinler... Buraya canlı hayvan göndermek çok maliyetli oluyor. Bak, bu işle uğraşabilirler. (Uruguay bir büyükbaş hayvancılık ülkesi ve etiyle ünlü. Mujica, cumhurbaşkanı olmadan önce tarım ve hayvancılık bakanıydı)

EN KATLANAMADIĞIM, REALİTEYİ KABUL ETMEMEK