"Kadın aile için bedava, piyasa için ise ucuz işgücü kaynağı"

KEİG: UİS ve YTS belgeleriyle ucuz işgücü kaynağı olarak görülen kadınların turizm ve tekstilde esnek çalışma biçimleriyle istihdam edilmeleri yaygınlaştırılmak isteniyor...

Kadın Emeği ve İstihdamı Girişimi 2012 yılı içinde, Türkiye’nin ileriki yıllarda izleyeceği sanayi ve istihdam politikalarının ipuçlarını veren Ulusal İstihdam Stratejisi Taslağını ve Yeni Teşvik Sistemi gibi iki önemli belgeyi kadınlar açısından değerlendirdi.

KEİG’ye göre, temel hedefi kaliteli istihdam yaratmaktan ziyade işgücü maliyetlerini düşürmek ve esnek istihdam biçimlerini yaygınlaştırmak olan Ulusal İstihdam Stratejisi (UİS) taslağında kadınların işgücüne katılım oranın düşüklüğü bir problem olarak tanımlanmakla birlikte bir çözüm önerisi bulunmuyor.

KEİG, UİS taslağında “Özel Politika Gerektiren Grupların İstihdamının Artırılması” başlığı altında kadınların işgücüne katılım oranlarının düşüklüğü, bu durumun önemli nedenlerinden biri olan bakım işlerini kadınların omuzlarına yükleyen toplumsal cinsiyet anlayışının rolü, çalışan kadınların ise daha çok kayıtdışı ve düşük ücretli işlerde istihdamı gibi sorunlara yer verilmesine karşın bu sorunların çözümüne ilişkin ciddi bir öneri getirilmemesini eleştiriyor.

KEİG’ye göre taslakta kadınların 2010’da %27.6 olan işgücüne katılma oranının 2023’de %35’e çıkartılması hedef olarak konuluyor. Fakat bu oranın neye göre belirlendiğine dair bir açıklamada bulunulmuyor.

Kadınların esnek çalışma modelleriyle istihdamı aile ve iş sorumluluklarını bir arada yürütmelerini sağlar
Diğer taraftan KEİG, işgücü piyasasında sürekli, tam zamanlı ve güvenceli işlere alternatif olarak getirilen kısmi zamanlı çalışma, belirli süreli çalışma, özel istihdam büroları üzerinden geçici çalışma, evden çalışma vb. işler özellikle kadınların ve gençlerin istihdama katılımı açısından mucizevi çözümler olarak sunulup, esnek çalışma bu gruplar üzerinden işgücü piyasasının tamamı için meşrulaştırılmasına karşı çıkıyor.

Dolayısıyla özellikle kadınlar için esnek çalışma biçimlerinin ev ve aile sorumluluklarını bir arada yürütmelerine imkân vereceği öne sürülüyor. KEİG tarafından böylece, esnek çalışma biçimleriyle, aile ve iş yaşamını bağdaştırma söylemiyle, kadınlardan omuzlarındaki çocuk, yaşlı, hasta bakım yüklerini taşımaya devam etmeleri beklendiği, her ne kadar “çocuk bakım evlerinin sayısı artırılacaktır” dense de, zamana bağlı somut hedefleri olmayan bu önerin de içinin boş kaldığı ifade edilmekte.

Yeni Teşvik Sistemi kadın istihdamını teşvik etmiyor
Öte yandan Yeni Teşvik Sistemi (YTS) belgesini değerlendiren KEİG, teşvik belgesinde sayılan öncelikli alanların öncelikli sektörler, turizm ve eğitim yatırımları hariç, ya erkek çalışanların yoğun olduğu ya da sermaye gereksiniminin yoğun olduğu sektörler olması nedeniyle kadınların istihdamını teşvik eden bir yönde olmadığını dile getiriyor.

Değerlendirmede, Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan’nın 6. bölgeyi ucuz kadın emeği cenneti olarak gördüğü şu sözlerine yer verilmekte:
“Konfeksiyon sektörü gibi emek yoğun sektörler bayan istihdamının en fazla olduğu sektörlerin başında geliyor. Bu sektörlerde Doğu ve Güneydoğu’da belirlenecek olan illeri biz Çinle, Pakistanla, Bangladeşle ve Vietnamla rekabet edebilecek bir bölge haline getireceğiz.”

Bütün bu niyetlere rağmen KEİG teşviklerin kullanılıp kullanılmayacağı; kullanılsa bile, işverenlerin, bu ucuz kadın emeğine ne ölçüde ihtiyaç duyacakları; uzun çalışma saatleri ve vardiyalı çalışmayı içeren ağır çalışma koşulları nedeniyle kadınların onları halihazırda işgücü piyasasına çıkmaktan alıkoyan emek arzı kısıtlarını ne kadar aşıp böylesi bir talebe cevap verebilecekleri gibi kadın istihdamını belirleyecek pek çok farklı faktörün göz ardı edildiğini ve kadınların yalnızca ucuz işgücü kaynağı olarak görüldüğünü belirtmekte.

KEİG, UİS taslağının esnek istihdam biçimleri üzerinden sermayenin işgücü talebinin artacağı varsayıldığı ve kadın istihdamının ‘esnek güvenceli’ çalışma biçimlerinin yaygınlaşması ile özellikle turizm ve tekstil sektörlerinde arttırma hedefini eleştiriyor.

KEİG Platformu ne öneriyor
Her iki belgede de savunulan argümanlar karşısında KEİG Platformu; kadınların özgürleşmesinin ve kadın erkek eşitliğine ulaşmanın yolu insana yakışır işler yaratan makroekonomik politikalardan, ev içi bakım yükünün aileler ve kamu, erkekler ve kadınlar arasında eşit dağılımını sağlayan düzenlemelerden geçtiğini savunuyor.