Katılım Finans Kanunu teklifi TBMM'de

Türkiye Katılım Finans Kuruluşları Birliği kurulmasını öngören Katılım Finans Kanun Teklifi, Meclis Başkanlığına sunuldu.

AK Parti İstanbul Milletvekili Ahmet Berat Çonkar ve AK Parti Giresun Milletvekili Cemal Öztürk'ün imza sahibi olduğu teklifle, katılım finans sisteminin amacı, kapsamı, tanımlar belirleniyor.

Teklifle, katılım finans sistemi kurumsal bir yapıya kavuşturularak sürdürülebilir biçimde geliştirilmesi, finansal istikrara katkı sunulması, katılım finans faaliyetinde bulunan kuruluşların faaliyetlerinin ve sundukları hizmetlerin katılım finans esas ve standartlarına uyumunun temin edilmesi ve katılım finans sisteminden hizmet alanların hak ve menfaatlerinin korunması amaçlanıyor.

Türkiye Katılım Finans Kuruluşları Birliği, katılım finans kuruluşları ile yurt dışında kurulu bu nitelikteki kuruluşların Türkiye'deki şubeleri, katılım finans hizmeti sunması hususunda tabi oldukları kanun veya bu kanun ile yetki veya izin verilen kuruluşlar ile tüm bu kuruluşlara katılım finans alanında danışmanlık, denetim ve derecelendirme hizmeti sunan kurum ve kuruluşlar bu kanun hükümlerine tabi olacak.

Teklifte yer verilen tanımlar ve kısaltmalar;

Ana Ortaklık: Kontrolünde yer alan ortaklıkların finansal tablolarını kendi nezdinde konsolide eden Katılım Finans Kuruluşları Grubunu,

Bağlı Ortaklık: Ana Ortaklığın kontrolü altında faaliyet gösteren ortaklıkları,

Birlik: Türkiye Katılım Finans Kuruluşları Birliğini,

Başkan: Katılım Finans Standartları İhtisas Kurulu Başkanını,

Danışma Komitesi: Katılım finans faaliyetlerinin katılım finans esas ve standartlarına uygunluğunu sağlamak üzere değerlendirmede bulunmak ve karar almak üzere katılım finans kuruluşu veya bir tüzel kişi nezdinde tesis edilmiş komiteyi,

Karz: Ödünç verenin, bir miktar parayı ya da tüketilebilen misli bir şeyi ödünç alana temlik etmeyi, ödünç alanın da aynı nitelik ve miktarda şeyi geri vermeyi üstlendiği sözleşmeyi,

Katılım Finans Derecelendirmesi: Katılım finans kuruluşlarının ve katılım finans faaliyetlerinin katılım finans esas ve standartları ile yetkili kurumlar tarafından yayımlanan kurumsal yönetim ilkelerine uyum derecesinin belirlenmesi amacıyla gerçekleştirilen derecelendirme hizmetini,

Katılım Finans Esasları: Katılım finans sisteminde yer alması uygun görülmeyen hususların belirlenmesi amacıyla, uygulama, kapsam ve çerçevesi Katılım Finans Standartları İhtisas Kurulu tarafından belirlenen ve bu Kanun kapsamında yer alan tarafların uymakla yükümlü oldukları esasları,

Katılım Finans Faaliyeti: Katılım finans hizmet ve yatırımlarını,

Katılım Finans Hizmeti: Müşteriler ile veya müşterilerin nam veya hesabına üçüncü taraflarla yapılan sözleşmeler çerçevesinde katılım finans esaslarına uygun olan her türlü ticari ve finansal ürün, işlem veya uygulamayı,

Katılım Finans Kuruluşu: Bankacılık Kanunu, Sermaye Piyasası Kanunu, Sigortacılık Kanunu, Bireysel Emeklilik Tasarruf ve Yatırım Sistemi Kanunu veya Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu kapsamında, tüm faaliyetlerini katılım finans esas ve standartlarına göre yürütmek suretiyle katılım finans faaliyetinde bulunan kuruluşlar ile Katılım Finans Kuruluşları Grubunu,

Katılım Finans Kurumu: Bankacılık Kanununda tanımlanan katılım finans kurumunu,

Katılım Finans Sistemi: Katılım finans kuruluşları, katılım finans faaliyetleri ve bunları düzenleyen kurallardan oluşan yapıyı,

Katılım Finans Standartları: Katılım finans faaliyetlerinin katılım finans esaslarına uygun olarak icrasını sağlamak amacıyla Kurul tarafından yayımlanan uygulama kurallarını,

Katılım Finans Yatırımı: Finans kuruluşlarının, tabi oldukları mevzuat çerçevesinde katılım finans esaslarına uygun olarak gerçekleştirdikleri her türlü yatırım işlemini,

Kontrol: Bankacılık Kanununda tanımlanan kontrol kavramını,

Kurul: Katılım Finans Standartları İhtisas Kurulunu,

Yetkili Kurum: İlgisine göre Hazine ve Maliye Bakanlığını, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumunu, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumunu, Sermaye Piyasası Kurulunu, Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumunu, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasını ve ilgisine göre diğer düzenleyici ve denetleyici kurumları ifade edecek.

Katılım finans kuruluşları faaliyet izni bakımından tabi oldukları kanunlarda yer alan hükümler saklı kalmak kaydıyla mezkur kanunlarda tanımlanan katılım finans esas ve standartları ile uyumlu faaliyet konularının yanı sıra; katılım finans esas ve standartları ile uyumlu olması şartıyla gayrimenkul, emtia, hizmet, maddi ve gayri maddi varlıkların alım satımı veya kiralanması; 13 Ocak 2011 tarihli Türk Ticaret Kanununda düzenlenen sermaye şirketi şeklinde veya taraflar arasında imzalanan süreli ortaklık sözleşmesine dayalı proje bazında her türlü ortaklık ve karz işlemlerini katılım finans esas ve standartları ile uyumlu olması şartıyla kendi nam ve hesaplarına yürütebilecek.

Katılım finans kuruluşları, Kurul tarafından belirlenen katılım finans esas ve standartlarına göre faaliyet gösterecek.

Katılım finans kuruluşlarının finansman işlemlerinde başvurdukları alım, satım, ortaklık veya kiralama yöntemlerine ilişkin sözleşmelerde, katılım finans kuruluşunun bizatihi kendisi, bağlı ortaklığı veya iştiraki vasıtasıyla alan, satan, ortak, kiralayan veya kiracı sıfatıyla taraf olarak yer alması ve bu hususa ilgili işlem dolayısıyla tanzim edilen belgelerde açıkça yer verilmesi şart olacak.

Katılım finans kuruluşları dışında hiçbir gerçek veya tüzel kişi doğrudan veya dolaylı olarak bu kanunla düzenlenen bir katılım finans kuruluşu olduğu veya katılım finans kuruluşu gibi faaliyet gösterdiği izlenimini doğuracak söz ve deyimleri ticaret unvanında, her türlü belge, ilan ve reklamlarında veya kamuoyuna yaptığı açıklamalarda kullanamayacak. Bu hükümler, yalnızca kapsamda belirtilen finans kuruluşlarının katılım finans faaliyetleri ile sınırlı olmak ve ticaret unvanı dışındaki her türlü belge, ilan, reklam ve kamuoyuna yapılan açıklamalarla sınırlı kalmak üzere ilgili kuruluşlar hakkında uygulanmayacak.

Türkiye'de kurulacak bir katılım finans kuruluşunun yetkili kurumlara yapılacak kuruluş izni başvurusunda, kuruluşun şirket sözleşmesinde veya şirket sözleşmesinin bulunmaması halinde buna karşılık gelen belgelerinde katılım finans esas ve standartlarına uygun olarak faaliyet göstereceğini beyan etmesi, ilgili kuruma yürüteceği katılım finans faaliyetlerine ilişkin iş planını sunması şart olacak. Bu hükümler, merkezi yurt dışında bulunan katılım finans kuruluşlarının Türkiye'de şube açma başvurularında da uygulanacak.

Türkiye'de faaliyette bulunan bir katılım finans kuruluşunun bölünmesi, diğer bir veya birden fazla finans kuruluşu ile birleşmesi, katılım finans kuruluşu olmayan bir kuruluşun katılım finans kuruluşuna dönüşmesi, kurul tarafından belirlenen standartlar da göz önünde bulundurularak, ilgili kanunlarda yer alan hükümler saklı kalmak kaydıyla, yetkili kurumların izniyle gerçekleştirilecek.

Bu kuruluşların katılım finans esas ve standartlarına uygun olarak faaliyet göstermesine yönelik gerekli yapı ve süreçlerin tesis edilmesi ve işletilmesinden söz konusu kuruluşların yönetim organları sorumlu olacak.

Katılım finans kuruluşları bünyelerinde, faaliyetlerinin katılım finans esas ve standartlarına uygunluğunu sağlamak üzere karar almak ve değerlendirme yapmakla görevli asgari 3 üyeden oluşan bir danışma komitesi tesis etmekle yükümlü olacak.

Danışma komitesi, katılım finans kuruluşunun üst yönetim ve ilgili bütün tarafların etkisinden uzak ve bağımsız şekilde çalışacak ve karar alacak. Komite, kurul tarafından belirlenen esas ve standartlar ile alınan genel nitelikli kararlara aykırı kararlar alamayacak.

Danışma komitesi üyelerinin en az üçte ikisi için İslam hukuku alanında, diğer üyeler için iktisat, işletme, finans veya İslam iktisadı veya finansı alanlarında doktora derecesine ve en az 5 yıllık mesleki deneyime sahip olması şartı aranacak.

Danışma komitesi üyeliğine atanacakların, aranan şartları taşıdıklarını gösteren belgelerle birlikte kurula bildirilmesi ve kurulun uygun görüşünün alınması şart olacak. Bildirimden itibaren 7 iş günü içerisinde kurul tarafından olumsuz görüş bildirilmemesi durumunda ilgili kişilerin ataması yapılabilecek.

Katılım finans kuruluşları, faaliyetlerinin katılım finans esas ve standartları ile danışma komitesi kararlarına uygun olarak yürütülmesini sağlamak amacıyla gerekli uyum ve iç kontrol faaliyetlerini yürütecek.

Katılım finans kuruluşları, faaliyetlerinin katılım finans esas ve standartları ile danışma komitesi kararlarına uygun olarak yürütüldüğü hususunda kuruluşun üst yönetimine, ortaklarına ve diğer paydaşlarına güvence sağlamak amacıyla iç denetim faaliyetleri yürütecek.

Katılım finans iç denetim faaliyetleriyle katılım finans iç kontrol ve uyum faaliyetlerinin yeterliği ve etkinliği değerlendirilecek, kuruluşun faaliyetlerinin katılım finans esas ve standartları ile danışma komitesi kararlarına uygunluğu denetlenecek.

Finans kuruluşlarının katılım finans esasları ile standartlarına ve danışma komitesi kararlarına uyumuna ilişkin bağımsız denetim; Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından kurulun görüşü alınarak yetkilendirilmiş bağımsız denetim kuruluşlarınca yerine getirilecek. Bağımsız denetim kuruluşları, yaptıkları faaliyetler dolayısıyla Türk Ticaret Kanunu'nun denetçilere ilişkin hükümleri uyarınca sorumlu olacak.

Finans kuruluşlarının katılım finans derecelendirmesi Kamu Gözetimi, Muhasebe ve Denetim Standartları Kurumu tarafından yetkilendirilmiş ve kurul tarafından uygun görülen derecelendirme kuruluşları tarafından yapılacak. Derecelendirme kuruluşları, yaptıkları faaliyetler dolayısıyla Türk Ticaret Kanununun denetçilere ilişkin hükümleri uyarınca sorumlu olacak.

Finans kuruluşları, katılım finans esas ve standartlarına uygun olarak sundukları ürün ve hizmetlerinin işleyişi, sözleşme hükümleri ile tarafların hak ve yükümlülükleri konusunda müşterilerini ve kamuoyunu etkin şekilde bilgilendirmekle yükümlü olacak.

Kamu kurumu niteliğinde meslek kuruluşu olarak kamu tüzel kişiliğine haiz, idari ve mali özerkliğe sahip Türkiye Katılım Finans Kuruluşları Birliği kuruluyor.

Katılım Finans Standartları İhtisas Kurulu, görevlerini yerine getirirken resmi ve özel kurum, kuruluş ve kişilerden görev alanı ile sınırlı olmak üzere belge, bilgi ve görüş isteyebilecek.

Meclis Başkanlığına sunulan Katılım Finans Kanun Teklifiyle birliğin görev ve yetkileri de belirleniyor. Buna göre, meslek ilkelerini belirlemek suretiyle üyelerin birlik ve mesleğin gerektirdiği vakar ve disiplin içinde ekonominin ihtiyaçlarına uygun olarak çalışmalarını sağlamak, üye kuruluş mensuplarının uyacakları meslek ilkeleri ve standartlarını yetkili kurumun uygun görüşünü alarak belirlemek gibi konular birliğin görev ve yetkileri arısında yer alıyor.

Teklifle birlik nezdinde Katılım Finans Standartları İhtisas Kurulu da kuruluyor. Kurul, görevlerini yerine getirirken resmi ve özel kurum, kuruluş ve kişilerden görev alanı ile sınırlı olmak üzere belge, bilgi ve görüş isteyebilecek.

Kurul, beş yıllık süre için görevlendirilen 7 üyeden oluşacak. Üyelerden bir tanesi Cumhurbaşkanı tarafından doğrudan atanacak. Diğer üyeler, Diyanet İşleri Başkanlığı Din İşleri Yüksek Kurulu, Bankacılık Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Sermaye Piyasası Kurulu, Sigortacılık ve Özel Emeklilik Düzenleme ve Denetleme Kurumu, Türkiye Katılım Finans Kuruluşları Birliği ve Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası tarafından önerilen üçer aday arasından birer aday olmak üzere Cumhurbaşkanı tarafından atanacak. Cumhurbaşkanı, Kurul görevlerinin düzenli şekilde yerine getirilmesi için üyeler arasından bir başkan ve onun bulunmadığı hallerde görev yapmak üzere bir başkan vekili atayacak.

Kurul üyelerinin en az beş tanesinin İslam hukuku alanında, diğer üyelerin iktisat, işletme, finans, İslam iktisadı veya finansı alanlarında doktora derecesine ve alanında en az 10 yıllık mesleki deneyime sahip olması şartı aranacak.

Birliğin organ seçimleri gizli oyla ve yargı gözetimi altında gerçekleştirilecek. Seçim yapılacak genel kurul toplantısından en az 15 gün önce seçimlere katılacak üye kuruluş ve temsilcilerini belirleyen liste, toplantının gündemini, yerini, gününü, saatini ve çoğunluk olmadığı takdirde yapılacak ikinci toplantıya ilişkin hususları belirten bir yazı ile birlikte üç nüsha olarak Yüksek Seçim Kurulunca belirlenecek seçim kurulu başkanı hakime tevdi edilecek.

Seçim süresinin sonunda seçim sonuçları tutanakla tespit edilip seçim sandık kurulu başkanı ve üyeleri tarafından imzalanacak. Tutanağın düzenlenmesinden itibaren iki gün içinde seçimlere yapılacak her türlü itiraz hakim tarafından aynı gün incelenecek ve kesin olarak karara bağlanacak.

Üyeler, Birliğin statüsüne ve Birlik tarafından alınacak karar ve tedbirlere uymak zorunda olacak. Birliğin aldığı genel ya da özel nitelikteki karar ve tedbirlere zamanında ve tam olarak uymayan üyeler hakkında Birliğin yönetim kurulunca 250 bin liradan 500 bin liraya kadar idari para cezasına karar verilecek.

Teklifle Katılım Finans Kuruluşları Grubu; içlerinden en az birisi Bankacılık Kanunu'nda tanımlanan katılım finans kurumu olmak şartıyla en az üç katılım finans kuruluşunu bünyesinde barındıran, aktif büyüklük yönüyle bağlı ortaklıklarının tümü veya çoğunluğu katılım finans kuruluşu olan, reel sektör kuruluşları ile ortaklık kurabilen, mal ve hizmet ticareti alanında faaliyet gösterebilen holding şirketi olarak tanımlanıyor.

Katılım Finans Kuruluşları Grubunun finansal durumu katılım finans faaliyetlerini idame ettirmeye yeterli olmak zorunda olacak.

Teklifle yetkili kurumlara yaptırım ve idari para ceza verme yetkisi de veriliyor. Buna göre yetkili kurumlar, yaptırım kararı verilinceye kadar aykırılığın birden fazla işlenmiş olmasını veya idari para cezasının uygulanmasından itibaren iki yıl içerisinde aynı aykırılığın tekrarlanmasını dikkate alarak tutarları iki katına kadar artırarak uygulamaya yetkili olacak.

Teklifle, Türkiye Katılım Bankaları Birliğine kanunen yapılan atıflar, Türkiye Katılım Finans Kuruluşları Birliğine yapılmış sayılacak.

Türkiye Katılım Bankaları Birliğinin kullanımında olan taşınır, araç, gereç, malzeme, demirbaş, taşıt, arşiv, veri tabanları, hizmet sunucuları ve sair tüm varlıklar ile yurtiçi veya yurt dışı kurumlar arası iş birlikleri, sözleşme, protokol ve sair anlaşmaları Türkiye Katılım Finans Kuruluşları Birliğine devredilmiş sayılacak.

Teklifle Katma Değer Vergisi Kanununda düzenleme yapılıyor. Buna göre katılım finans kuruluşlarının alım, satım ve kiralamaya dayalı olarak gerçekleştirdikleri finansman sağlama işlemlerine ilişkin olarak, söz konusu kuruluşların ilgili mal veya hizmetin alımında ödedikleri katma değer vergisi, bu mal veya hizmetin satışına ilişkin olarak düzenledikleri belgelerde açıklama şeklinde ayrıca gösterilecek. Bu şekilde düzenlenen belgelerde gösterilen katma değer vergisi, mal veya hizmeti katılım fınans kuruluşundan satın alan mükellefler tarafından indirim konusu yapılabilecek.

Teklifle Finansal Kiralama, Faktoring, Finansman ve Tasarruf Finansman Şirketleri Kanunu'nda değişiklik yapılıyor.

Buna göre finansman sözleşmesi, ilgili finansman şirketinin katılım finans kuruluşu olarak faaliyet izni almış olması kaydıyla, katılım finans esas ve standartlarına uygun olarak, her türlü mal veya hizmetin bizatihi katılım finansman şirketi tarafından satın alınıp başka gerçek veya tüzel kişi müşterilere satılması şeklinde de yapılabilecek.

Tapu Kanununda yapılan değişiklikle yabancı sermayeli Katılım Finans Kuruluşlarının finansman sağlamak amacıyla yaptığı iş ve işlemlerin tesis ve temin edilebilmesi amaçlanıyor.

Düzenlemeyle katılım finans kuruluşları ilgili faaliyetleri dolayısıyla mülk edineceği, akabinde satışını ve/veya sair işlemlerini gerçekleştireceği taşınmazlar özelinde istisna tutuluyor.

Teklifle kooperatiflerin bilhassa sigortacılık sektörü içerisinde faaliyet gösterebilmelerine imkanı da sağlanıyor.

Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu'nda yapılan düzenlemeyle katılım finans yöntemleriyle finansman sağlanıyor.

Buna göre banka; alım, satım, ortaklık, kiralama, vekalet gibi katılım finans esas ve standartlarına uygun yöntemlerle finansman kullandırabilecek. Banka, bu kapsamda sağlanan finansman için bankaca belirlenen nitelikteki değerleri katılım finans esas ve standartlarına uygun koşullarda teminat olarak kabul edebilecek. Sağlanan finansmana ilişkin hususlar, en yüksek finansman sınırı ve finansman türlerine göre limitleri, para politikası ilkeleri göz önünde tutulmak suretiyle bankaca belirlenecek.

Banka, cari hesap veya katılma hesabı açarak fon kabul edebilecek. Bu işlemlerde kabul edilen katılım fonları cari hesap veya katılma hesaplarında takip edilecek ve bu hesaplar katılım finans esas ve standartlarına uygun şekilde işletilecek.

Bu kanuna dayalı olarak çıkarılacak düzenlemeler, kanunun yürürlük tarihinden itibaren bir yıllık süre içerisinde hazırlanarak yürürlüğe konulacak. Kanun kapsamına giren kuruluşlar, bu kanunun yayımı tarihinden itibaren bir yıl içinde bu kanun hükümlerine uyum sağlamak zorunda olacak.

Meslek örgütlerine üye olan katılım finans kuruluşları, Birliğin faaliyetlerine başladığı tarihten itibaren bir ay içinde Birliğe üye olmak zorunda olacak. Kurul, kurul başkanının atanması ile birlikte faaliyetlerine başlayacak.