Yeni Anayasa mı Yapacağız, Anayasayı Yeniden mi Yazacaklar?

Anayasa’yı yeniden yapma siyasi bir iştir.

Dün başlıktaki sözleri Türkiye Büyük Millet Meclisi Anayasa Uzlaşma Komisyonu Türkiye Barış Meclisi’nin görüşlerini iletirken İstanbul Üniversitesi Öğretim Üyesi Sezai Temelli kullandı.

Bizi dinlemek üzere görevlendirilen komisyon üyeleri AKP’li Ahmet İyimaya, CHP’li Atilla Kart, BDP’li Altan Tan, MHP’li Oktay Öztürk ve Meclisin görevli personeli tam tekmil kırk dakika bizi dinlediler.

Türkiye Barış Meclisi heyetinden benim ile birlikte İstanbul Üniversitesi Öğretim üyelerinden Sezai Temelli ve Mersin’li İş kadını ve Barış Meclisi aktivisti Ayşe Aydoğan vardı.

Heyetten hukukçu veya anayasacının yer almaması bilinçli bir tercihti. Anayasa’yı yeniden yapma siyasi bir iştir. Anayasayı yeniden yapma konusunda siyasi ve toplumsal irade ortaya çıktıktan ve şekillendikten sonra hukukçular ve anayasa uzmanları bu iradeyi kâğıda dökerler. 

Türkiye Barış Meclisi, bugün Türkiye’de, yeni demokratik bir anayasa yapmanın siyasal koşullarının ve iradenin olmadığını düşünüyor. Komisyonun öncelikle bunun olması ve ortaya çıkması için Meclisi zorlaması gerektiği öne çıkardı ve temsilcilerini de buna göre belirledi.

Bunun için önerileri şöyle sıraladı: Meclis’teki dört partinin bir araya gelmesini ve hızla askeri, siyasi operasyonları, çatışma ve ölümleri durduracak önlemleri almalarını;

Mecliste yaşanan temsil sorununu aşmak için seçilmiş vekillerin çalışmalara katılmalarının düşünce ve ifade özgürlüğünün önünde ciddi bir engel olan Terörle Mücadele Kanunu’nun hızla değiştirilmesini ve Özel Yetkili Mahkemelerin kaldırılmasını;

Anayasanın hazırlık sürecine toplumsal katılımı etkin bir biçimde sağlamak ve seçim sisteminden kaynaklanan temsil sorunun yarattığı problemleri telafi etmek için çözüm üretilmesini dile getirdi.

Türkiye Barış Meclisi Sezai Temelli’nin başlıktaki sözlerinin yerini bulması yani anayasayı yeniden yazmak için değil, yeni anayasa yapmak için mutlaka anayasanın ilk üç maddenin de mutlak yeniden yazılması gerektiği komisyona iletti.

Komisyonda yaptığımız sunuşta ve iletilen dosyada anayasa konusunda şu talepler öne çıktı.  

Yeni anayasanın barış ve Kürt sorununun çözümü için,  militarist, milliyetçi, merkeziyetçi ve ayrımcı olmamasını istedik.

Anayasanın güvenlik rejimi zihniyetiyle değil, bireysel ve kolektif hakların ve özgürlüklerin geliştirilmesi temelinde hazırlanmasına dikkat çektik.

Türkiye’nin sorunlarını “Sıfır kilometre”  demokratik, özgürlükçü ve eşitlikçi bir anayasanın çözeceğini vurgulandık.

Anayasada vatandaşlık tanımında Türklük vurgusu yerine Türkiye vatandaşlığı ve ortak insani değerlerin öne çıkarılmasını;

Devletin yargı, yasama ve yürütme organları arasındaki ilişkinin evrensel normlarda yeniden düzenlenmesini ve yürütmeyi güçlendiren zihniyete son verilmesi;

Milli Güvenlik Kurulu’nun kaldırılmasını; 

Kadınlara her alanda pozitif ayrımcılık uygulanmasını;

Anayasanın siyasal, sosyal eşitlik ilkesiyle hazırlanmasını; 

Merkezi yönetim anlayışı yerine bölgesel/yerel ademi-merkeziyetçi yönetim anlayışının tercih edilmesini;

Resmi dil Türkçenin yanı sıra, bölgesel ve yerel dillerin kamusal alanda kullanılması,  eğitim ve öğretim dili olması anayasal güvenceye kavuşturulmasını;

Geçmişle yüzleşme komisyonunun kurulmasını anayasada güvenceye kavuşturulmasını talep etti.

Ancak bizde komisyon, tam bir devlet memuru anlayışıyla konuya yaklaştığı hissiyatı uyandırdı. Bir usul yerine getiriyorlarmış gibi geldi. Yani anayasa işi zor hem de çok zor. Bize arzulananın “yeni anayasa yapmak değil, anayasayı yeniden yazmak” gibi geldi. Bizim istediğimiz radikal kopuş.

Hakan Tahmaz