Tartışma programlarının tartışmasız yıldızı: İsmail Saymaz

Son günlerde tartışma programı deyince akıllara ilk gelen isim olan İsmail Saymaz'ı mesai arkadaşları alıp karşılarına bir güzel sohbet etmişler ve çok samimi bir röportaj çıkmış ortaya...

Ali İsmail Korkmaz haberleri, İlhan Cihaner araştırması, bilumum işkence, kötü muamele, işçi cinayeti dosyaları... İsmail Saymaz son yılların en sıkı, en çalışkan gazetecilerinden biri olarak sivrilmişti. Bugünlerdeyse tartışma programlarının tartışmasız yıldızı; herkes “Acaba ne söyleyecek” diye ağzına bakıyor. Sosyal medyada da “Çay içelim haydi” deyip muhabbete oturmayı seviyor. Bizim de canayakın mesai arkadaşımız. Saymaz’la çayı koyduk, sohbete giriştik.

Bugün televizyonlardaki tartışma programlarının en beğenilen yorumcususun. Rahatlığın, konuşma tarzın çok övülüyor. Nasıl değerlendiriyorsun bunu?

- Benim esas işim yazılı basın. İlk yazı yazdığım günden bugüne hep gazetede kalmak istedim. Televizyon, benim derdimi anlattığım alan, asli alanım değil. Rahatlık, hazırcevaplık benim tabiatımda var zaten. Televizyona yansıyordur ama gazeteci kimliğimin yorumculukla tahrip edilmesine de sıcak bakmıyorum.

Ama avantajları da vardır muhakkak...

- Olmaz mı? Gazetede yazdığın haberi televizyonda iki dakikada anlatınca erişeceğini tahmin etmediğin bir kitleye temas edebiliyorsun. Hani bir karikatür vardır; sünnetçinin “Çin Müslüman olsa ne güzel olur” hayali gibi... Tam da öyle bir durum. Milyonlarca insana dert anlatıyorsun.

O milyonlarca insanın rol modeline de dönüşüyorsun bir yandan; riskli mi?

- Evet, çok riskli bir alan. Etrafını insanlar sarabilir ama bir anda yerle bir de olabilirsin. Ünlü olmak, görünmek, “Aaa bakın o” denmesini istemek hevesi, bir süre sonra tahribata yol açabilir. Bir tür sürekli televizyonda olma arzusu var...

Kendini hiç böyle hissettin mi?

- Hayır ama kendimi çok sık televizyonda buldum.. Çağrılan her yere de gittim kıramadığımdan. Bir ara neredeyse kendimi sünnet düğününde konuşurken bile görecektim. İşte Eskişehir’e gittim panele, “Mahalle derneğimizin açılışı var, gelin” dediler, “Yok mok” diye itiraz etsem de “Halkımız üzülür ama” denilince gidiyorsun. Kooperatifte konuşuyorsun, belediye etkinliğinde buluyorsun kendini... “Ne yapıyorum burada ben” dediğim oluyor. Hep kimseyi kıramadığımdan. Bazen de kendim hırs yapıyorum ama.



Nasıl bir hırs o?

- İşte Erzurum’da beni üniversiteye sokmadılar bir konuşma için. İnat ettim. Sonuçta orası benim memleketim. Gittim bir pastanede buluştuk dinleyicilerle. Yığınla polis geldi.

Polis bir ara senin panellerin ayrılmaz parçasıydı sanırım.

- Geçen sene her yere polisler önce geliyorlardı. Tokat Zile’de bir düğün salonunda konuştum. Son ana kadar düğün salonunun sahibine, panele izin verilmesin diye kaymakamlık, belediye ve emniyet tarafından baskı uygulandı. Arkadaş, ben yasadışı bir iş yapacak olsam gidip Zile’de düğün salonunda mı yapacağım bunu, Erzurum’da pastanede mi yapacağım?

Televizyonda da tuhaf hissettiğin oldu mu böyle?

- Bir gün Beyaz TV’ye Kadir Çelik’in programına gittim, Kadir Abi’yi severim ama baktım ki bir tuhaf ortam. Herkesin AKP’li olduğu ve herkesin birbirine bağırdığı bir yer... Yadırgadım. “Beyler yanlış yapıyorsunuz, sizin bana bağırmanız lazım” dedim sakinleşsinler diye. Sakinleşmediler de. Alışmışlar çünkü. AKP’yi daha çok övmeye dönük bağırıyorlar. Şaşırdım tabii. Muhalif yokluğundan birbirlerine bağırma geleneği başlamış.

MAHALLEMİN ABİSİNİN ÜMÜĞÜNE ÇÖKMÜŞLER GİBİ...

Geçen hafta bir tartışma programında “Cumhuriyet’i elitler değil garibanlar, yetimler kurdu” deyince gündemi belirlemiş oldun. Sanırım sana sempati duyanların sayısı da epey arttı.

- O programdan sonra CHP’nin neredeyse Ege’deki bütün belediyelerinden konuşma teklifi geldi. Ama siyasi partilere mesafe koymaya çalışıyorum. 15 Temmuz’da da AKP’liler tarafından kabul gördüm. Darbeye tereddütsüz tavır alınca, daha farklı bir ilgi göstermeye başladılar. Mesela benim Erzurum panelimi yasaklatmışlardı, bu yönde gayret gösterenlerden biri “Ne kadar yanlış yapmışız” diye mesaj attı; çok hoşuma gitti.

İnsanlar ‘Selanikli yetim’ ifadesini de benimsedi. Atatürk yıllardır anlatılır ama bu ifadeyle bir anda yeni bir pencere açmış oldun. Tartışma da halen sürüyor... Neden bu kadar ilgi çekti sence?

- Evvela şunu söylemeli: Demokrasinin D’sinden söz edilmediği çağlarda Cumhuriyet’ten demokrasi bekleniyor; Cumhuriyet’in temel motivasyonu demokrasi değil o dönemde. Bağımsızlık ve ulus yaratma kaygısı. Balkanlar’dan, Kafkaslar’dan, Adalar’dan Türk ve Müslüman diye kıyılarak gelmiş bir nüfus var. Bütün bunun üzerine bir devlet kurulurken elbette hatalar yapılmış.

Ne tür hatalar?

- Örneğin Kürt meselesi, Kürt kimliğini ve dilini yaşatacak şekilde, bugünkü sorunları daha başta ortadan kaldıracak yordamlarla çözülebilirdi. Alevilik meselesi bugüne kalmayabilirdi. Haklı haksız eleştiriler şunu ortadan kaldırmaz ama: Cumhuriyet’i kuranlar, Cumhuriyet’in kuruluşu için seferber olanlar Anadolu’nun öksüzleri, yetimleri ve bilumum garibanıydı. 1919’dan 1923’e, ne kadar fakir fukara, ne kadar gariban, ne kadar ancak Cumhuriyet’in ilan edilmesiyle huzur bulacak insan varsa onlar Mustafa Kemal’in etrafında toplandı. ‘Selanikli yetim’ ifadesi bunu kodlayan bir şeydi.

BİZİ RİZE’DE HOR GÖRÜRLER



Sadece Mustafa Kemal’le ilgili değil yani...

- Kurucu kadronun bir hakkı var ve onu teslim etmek lazım. Ben o tartışmada kendimi ‘Atatürkçü’ diye ifade etmiyorum. Ama şuna üzüldüm: Her şey olup bittikten 90 yıl sonra, biz işgal altında değilken, İstanbul Lisesi’nin yerinde Düyun-u Umumiye binası yokken, Yunan ordusu Polatlı’ya dayanmamışken, bağımsız bir ülkedeyken sen, bu kadar kolay bu kelimeyi sarf edemezsin. Bu bir hak meselesi. Mustafa Kemal’e elit denmiş olması, mahallede sevdiğim bir abinin ümüğüne çökülmesi hissi veriyor bana. Aynı rahatsızlık. Hani o abiye sataşırlar, musallat olurlar ya... Orada sen isyan edersin. Öyle bir durum benimkisi.

Kendinden bahsederken hem Erzurum hem Rize hikâyeleri anlatıyorsun; tam olarak nerelisin?

- Biz aslında Erzurumluyuz. İspir ilçesinden. Erzurum’un kuzeyinde, Rize’ye daha yakın, yoksul bir bölge. Bizimkiler yaklaşık yüz yıl önce Rize’ye göçmüş çalışmak için. Kışın orada çalışıp yazın dönüyorlarmış. İlk gidenlerin hepsi hamal; başta da benim dedem. 1990’ların sonuna dek hamallık yaptı. İkinci kuşak da hamal. Sonrakilerin bir kısmı işçi. Ancak şimdi şimdi zenginleşenler oluyor, onlar da esnaf yani.

Yani siz Rize’de yaşayan Erzurumlularsınız..

- Evet, Rize’de yaşayan Erzurumlular hem oranın hamallığını yapar hem de hor görülürler. Biz orada kapalı yaşarız. Kendi mahallelerimizde yaşarız. Bu yüzden şivemizi de koruruz. Hem yoksulluk, hem şivemiz nedeniyle uzun süre horlandık. 1970’lere kadar ev bile alamamış bizimkiler... Hanlarda yatmışlar.

Belli bir siyasi tercihleri var mıydı?

- Ecevitçiydiler. Halen de severler onu. Bizim köyde Ecevit, Bülent çoktu. Teyzemin oğlunun adı Bülent mesela. Şimdi çoğu AKP’li oldu, başta benim teyzemin oğlu (gülüyor).

Neden Ecevit?

- Milliyetçi, fakir fukaradan yana ve dinle meselesi yok. Bu üç özellik onu bizim oraların en önemli siyasetçisi yaptı. Tabii ortada soru duruyor: Eski radikal Ecevitçiler neden azılı Tayyipçi oldu? Düşünüyorum bunu hep. Bizimkiler Erzurum’dan Rize’ye, Rize’den İstanbul’a göçtüklerinde, Ecevit şu düşüncenin insanı olarak öne çıkıyordu: “Gelenler gittikleri yerdekilerle eşit olacak. Onda ne varsa sende de olacak. İki binlerden sonraysa Erdoğan onlara “Sen de yırtacaksın” dedi.



BEN ÇAY OCAĞI SANMIŞTIM

Ortaokul-lise yıllarında hızlı ülkücü olduğun biliniyor, nasıl başladı bu dönem?

- Kısaca şöyle: Laz bir arkadaşım “Ocak’ta çay içelim” dedi.

Ülkü Ocağı’ndan bahsediyordu tabii...

- Valla ben çay ocağı sanmıştım; gittim, Ülkü Ocağı çıktı. O zaman ‘ülkücü’den ziyade ‘Türkeşçi’ denirdi. Benim babam da Alparslan Türkeş’ten nefret edermiş. Ecevitçi çünkü, yetmişlerin sonunda solcu arkadaşları öldürülmüş. O yüzden sevmiyor. Biraz da babaya öfkeyle Ocak’ta kaldım. Hem de uzun süre kaldım. Üç buçuk sene.

Nasıl geçti o yıllar?

İşte okul sorumlusu, bölge sorumlusu oldum. Ortaokul reisliği, lise reisliği... Liseler bölgesi reisliği... Rize Ülkü Ocağı’nda, MHP çevrelerinde bilinen biri haline geldim. Alparslan Türkeş, Rize’ye gelmişti örneğin. Kamyon kasasında miting yapıyoruz, ben yanında hazırolda duruyorum dimdik. Bir bozkurt olarak hayran hayran bakıyordum ona. Örneğin 1995’te bir gün, Ardeşen TV’de sağ-sol tartışmasına gittiğimizi hatırlıyorum; biz sağı temsil ediyoruz tabii. Solcular epey ezmişlerdi bizi.

Yani o zaman da tartışma programlarına gidiyordun...

Evet, keşke kasetleri çıksa ortaya.

Ne zaman ayrıldın?

Lise ikinci sınıfta. Kendi kabuğuna sığamıyor çünkü insan. Bir gün bir sohbette edebiyat öğretmenim Selma Güven’e “İşte ben Necdet Sevinç, Nihal Atsız okuyorum” dedim. O da “Bunları oku ama şunu da oku” diyerek bir Yaşar Kemal kitabı verdi. Onu okudum ve dünyam değişmeye başladı. Sonra hocanın kütüphanesindeki bütün Yaşar Kemal’leri okudum.

Hangi kitaptı o?

İnce Memed... Sonra Nâzım Hikmet’ler, Aziz Nesin’ler derken düşüncelerim peyderpey değişti.

EN BÜYÜK LÜKSÜM MENEMEN



Twitter’da özellikle geceleri sohbet halindesin... Nereden çıktı bu “Çay içer miyiz gençler” işi...
- Valla hatırlamıyorum ama bir ara epey yüklenen oldu: “Memleket yanıyor, sen çay içiyorsun” dediler; ya ne yapacaktım; sanki bir ortamda basılmışım gibi (Gülüyor). Başta tabii, herkeste, olduğu gibi değil de görünmek istediği gibi bir sosyal medya profili oluşturma telaşı vardı. Onun altını doldurmaya çalışıyordu.

Nasıl?