Bütçeyi bulmaca gibi hazırlamak

Çiğdem Toker: Haliyle, bir yandan enflasyon tahminini yükseltip, millete tasarruf önerip, diğer yandan müteahhitlere milyarlarca dolar garanti ödemesi yapacak olmak çok kolay değil.

Tam bir yıl önce, 2018 bütçesi hazırlanırken. AKP iktidarı, kendisinden pek de beklenmeyen bir adım attı. Geçsek de geçmesek de köprü ve otoyollar, gitmesek de şehir hastaneleri müteahhitlerine yapılacak ödemeler için bütçeye kaç lira koyacağını açıkladı:
6.2 milyar TL. Bu ödeneğin 3.6 milyar TL'si köprülere verilen trafik garantisi için, 2.6 milyar TL'si de kira bedeli ve değişken hizmet bedeli için olmak üzere, şehir hastaneleri içindi. İktidarın bütçe kaynakları yerine, özel şirketlere farklı garantiler vererek yaptırdığı projelerin tamamı kamu özel işbirliği (KÖİ) projeleri olarak anılıyor. Örnek isterseniz:
İstanbul Havalimanı, -inşa edilirken söylendiği kadar etkin kullanılmayan ve İstanbul'a otobüsle gidenler için zaman kaybı anlamına gelen- 3. köprü, Osmangazi Köprüsü; Mersin, Adana, Isparta, Yozgat, Kayseri ve yakında açılacak Bilkent Şehir Hastanesi'nin tamamı.
Bütün bunlar birer KÖİ projesi. Dolayısıyla devletin bizim vergilerimizden müteahhide garanti verdiği bu altyapı projelerine bütçeden ne kadar ayrıldığının bütçede görünmesi gerekiyor. Yani ilk kez 2018 bütçesiyle karşılaştığımız bu uygulama, doğruydu.

2019 BÜTÇESİNDE “TESETTÜR”

Gelin görün ki, 2019 bütçesinde bu rakam yok. Yani KÖİ projeleri için verilen garantiler için ne ödeneceği belli değil. Tabii bir rakamın olmayışı, bu ödemelerin yapılmayacağı değil, bu ödemelerin saklandığı, halkın bilmesinin istenmediği anlamına geliyor.
İlk kez Cumhurbaşkanı'nın hazırlayıp “teklif” olarak TBMM'ye gönderdiği 2019 bütçesini Hazine ve Maliye Bakanı Berat Albayrak sunmuştu. Bakan Albayrak'ın sunuş konuşmasında olmayan rakamın, bu yıl bütçeye konulmadığı tescillendi.
“Belki bilmediğimiz, hemen görünmeyen bir ekinde yer almış olabilir” diye düşündüğüm bu veri gerçekten de yokmuş.
TBMM Plan ve Bütçe Komisyonu'nun CHP'li üyesi Bülent Kuşoğlu, Cumhurbaşkanlığı bütçe görüşmelerinde bütçenin bütün belge, rapor ve ekleriyle bir masa boyunu geçtiğini ve hepsini incelediğini vurgulayarak,“Hiçbirinde istediğim bilgiyi bulamadım”dedi. Dahası Bakan Albayrak'a iki kez sormasına rağmen yanıt alamayınca “Bu, Meclis'le dalga geçmektir. Böyle bir saçmalık olmaz. Bulmaca mı çözüyoruz?” diye isyan etti.

“ANORMAL BİR DURUM”

Kuşoğlu'na KÖİ projeleri için düşünülen garantilere karşılık gelecek ödenek rakamının yerine dair tahminini sordum. Bu rakamların “cari transfer” ya da “sermaye transferi” kalemleri içine gizlenmiş olabileceğini söyledi. Bu durumun çok anormal olduğunu da ekledi.
Aslında KÖİ projelerinin hacmini, AKP'nin bunlar için müteahhitlere karşı sözleşmeyle üstlendiği garanti tutarlarını düşününce, 2019'da ödenecek garanti tutarlarının çok yüksek olacağı anlaşılıyor.
Sayıştay'ın 2017 yılı DHMİ denetim raporuna göre sadece İstanbul Havalimanı'nda 1. yıl için İGA AŞ'ye ödenecek yolcu gelir garantisi 316 milyon 351 bin 370 Euro. Sadece bir projeden söz ediyoruz…
Bunun daha devlete sürekli zarar ama şirkete gelir yazan Zafer Havalimanı var, günlük 40 bin araç garanti edilen Osmangazi Köprüsü var, döviz üzerinden Sağlık Bakanlığı'nın kira ödediği Mersin, Adana, Yozgat, Isparta, Kayseri şehir hastaneleri var. Yakında açılacak Bilkent Şehir Hastanesi var. Liste bu saydıklarımdan çok daha uzun.
Haliyle, bir yandan enflasyon tahminini yükseltip, millete tasarruf önerip, diğer yandan müteahhitlere milyarlarca dolar garanti ödemesi yapacak olmak çok kolay değil. 2019 bütçesinin, bir avuç müteahhide saklı saklı kâr transfer eden bir bulmaca metnine dönüşmesine hayretler içinde kalacak değiliz tabii.