Yasallık, meşruluk ve yoksulluk

Çiğdem Toker: Sorun, vergiden kaçınmanın yasal olsa bile meşru olmayışında düğümleniyor.

Uluslararası Araştırmacı Gazeteciler Konsorsiyumu (IJIC) tarafından, “Pandora Papers” adıyla yayımlanmaya başlayan belgeli haberler, dünyanın dört bir yanındaki vergiden “kaçınan” servet sahiplerinin, bu amaçla kurduğu şirketleri, şirketler üzerinden yapılan işlemleri göz önüne seriyor.

★★★

IJIC konsorsiyumunun belge inceleme çalışmasına Türkiye'den Deutsche Welle Türkçe katıldı. Kuruluş, kamuoyunun yakından tanıdığı iktidara yakın şirket patronlarıyla ilgili “vergi cenneti” faaliyetlerini, dizi haber halinde yayımlıyor. Rönesans ve Çalık şirketlerinin ardından, dün de sayılamayacak kadar çok ihale ve proje üstlenmiş olan Mehmet Cengiz'in kurduğu şirkete dair bilgiler yayımlayan DW Türkçe, Mehmet Cengiz'in yazılı soru yanıtlamayı kabul ettiği bilgisini de okurlarla paylaştı.

LONDRA'DA EV

Hemen belirtelim ki, yanıtlar ayrıntılı değil. Sözgelimi, vergi yükünü azaltmak için hangi yöntemlere başvurduğuna dair bilgi vermiyor. Ancak Virgin Adaları'nda kurulmuş MEFA Cengiz Limited'ın, Uğur Cengiz ile birlikte kendisine ait olduğunu kabul etmiş.

Pandora Papers'a göre Cengiz, Virgin Adaları'nda kurulan MEFA Cengiz Limited şirketi üzerinden 2011 yılında Londra'da bir ev satın alıyor. Off shore şirketler aracılığıyla ev satın almanın avantajlı olduğu Londra'daki bu ev için yapılan ödeme, 3 milyon 750 bin paund.

Mehmet Cengiz, DW Türkçe'nin sorusuna verdiği yanıtta, bu tutara verginin de dahil olduğunu belirtmiş.

YASAL AMA MEŞRU MU?

Tekrar hatırlatalım ki, vergiden kaçınma amacına imkan tanıyan, bu “altyapı”yı sağlayan yerlerde şirket kurmak yasal. Yani ortada gayri kanuni bir durum yok. Zaten tam da bu nedenle, ilk gün adı geçen Rönesans Grubu bu yönde bir yazılı açıklama yaptı. Ancak sorun bu değil.

Sorun, vergiden kaçınmanın yasal olsa bile meşru olmayışında düğümleniyor.

Yoksulluğun derinleştiği, üniversite öğrencilerinin temel insan hakkı olan barınmadan mahrum kaldığı, atık toplayıcıların evine baskın yapıldığı, vatandaşın sağlık hizmetine erişemediği, eğitim alamadığı, iş bulamadığı, güvencesizliğin kural haline geldiği bir ülkede, milyarlarca liralık vergiyi ödeyebilecekken ödemekten kaçınmak, evet gayrimeşrudur.

★★★

Hukuk fakültelerinin ilk başlarında öğretilen temel kavramlardandır yasallık ile meşruluk arasındaki fark. Londra'da off shore üzerinden alınan ev haberini okurken, Cengiz'in taşocağı açtığı Haçapit Köyü'ndeki evlerin gördüğü zararı ya da İkizdere'de doğası mahvedilen insanları hatırlamamız işte bu sebepten.

Daha yalın bir anlatımla şunu söylemek mümkün: Eğer devasa ölçekli altyapı projelerini üstlenmiş bu şirketler kamu kaynakları sayesinde yaptıkları servetlerden alınması gereken vergiyi Türkiye'de ödeseler, yoksulluğun da yolsuzluğun da boyutları farklı olacaktı.

IJIC Direktörü Gerard Ryle'nin vurguladığı gibi tıpkı dört yıl önceki Paradise Papers'ta olduğu gibi Pandora Papers'ta da sızan belgeler, varlığından haberdar olmadığımız karanlık bir ekonomiyi yansıtıyor. Ryle'ın şu sözleri bize de çok şey anlatıyor:

“Bu dünya zengin olanları daha da zenginleştiriyor ve bence bu konuda çok fazla ikiyüzlülük görüyoruz. (…) Burada bir siyasi iradenin olmadığını görüyoruz. Çünkü siyasiler de bu sistemi kullanıyor. Onların bu sistemi durdurmak gibi bir dertleri yok.”