Türkiye’nin gıda enflasyonu: Ruanda ile Sierra Leon arasında

Çiğdem Toker; Bir yanda gıda enflasyonu en yüksek ülkeler arasında ilk sırada yer alan, çocukları okula aç giden, emeklisi insanca yaşamaktan uzaklaşan bir Türkiye. Diğer yanda aynı Dünya Bankası’nın 18 milyar dolar yeni kredi taahhüt etmeye hazırlandığı Türkiye.

Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, TBMM’yi bilgilendirdiği sunumunda -milletvekillerinin soruları üzerine- yatırımı kastederek "milyarlarca dolarlık teklif mektubunun" masasında olduğunu söylüyor. Ne var ki ertesi gün aynı Meclis, emekli maaşının insan haysiyetine yakışır bir seviyeye yaklaşmasını öneren teklifi reddediyor.

Bu kadar değil.

Merkez Bankası Başkanı’nı "doğru" politikalar için kurumun başına atayan siyasi irade, okula aç, beslenme çantası boş giden çocuklara günde bir öğün ücretsiz yemek vermeyi de bütçeye "yük" sayıyor.

Ekonomiyi yönetenler, sürdürülebilir büyüme ezberine inanmamızı ister, ısrarla sabır talep ederken, yemek fiyatındaki artışı protesto eden üniversite öğrencileri cinayet mahallinde suçüstü yakalanmışlar muamelesiyle gözaltına alınıyor.

Türkiye, eğer doğrudan yatırım yapılacak kadar cazipse, bu kadar insanın açlık çekmesinde bir tuhaflık olmalı... Fiyat artışının protesto edilmesini korkunç bir suç gibi bastırıldığı bir ülkede yüzde 4 büyümenin müjde gibi sunulmasında da öyle.

Belki de hepsi dünya ekonomi düzeninin normalleridir de tuhaflık bütün bunların bizlerce kanıksanmasındadır.

* * *

Merkez Bankası Başkanı Hafize Gaye Erkan, Dünya Bankası’ndan söz ederken, Türkiye’ye son günlerde yüksek tutarlarda kredi sağlayacağı açıklanan Dünya Bankası’nın "Türkiye’nin başarı öyküsünün bir parçası olmak istediği "tanımını yapıyor.

Tutanaklara yansıyan ilgili bölüm şöyle:

 "Zaten Dünya Bankası, bir kredi değil, Dünya Bankası Türkiye’mizin ve milletimizin başarı öyküsüne parça olabilmek için çok makul rakamlarda verilen bir yatırım ve biz istedikçe verilen bir yatırım. Ama bunun yanısıra, aynı zamanda bizim rezervlerimize doğrudan giriş yapabilecek milyarlarca dolarlık teklif mektubu benim masamda. Ve biz kendi istediğimiz oranlarda, kendi istediğimiz koşullarda kabul etmek istediğimiz için geri dönüşü bile.."

* * *

Aynı Dünya Bankası’nın, 2 Ekim’de açıkladığı Gıda Güvenliği Rapor güncellemesinde Türkiye nasıl geçiyor biliyor musunuz?

Gıda fiyat enflasyonu en yüksek 10 ülke arasında 4. sırada.

Türkiye, Sierra Leone ile Ruanda arasında. Bu da başka türlü bir başarı öyküsü işte…

Dünya Bankası gıda güvenliği konusunda hazırladığı rapordaki Türkiye’nin de yer aldığı gıda enflasyonu endeks tablosunu sosyal medya hesaplarında da duyurdu. (Söz konusu sonuçlar, gıda fiyatları enflasyon verilerinin mevcut olduğu Mayıs ve Ağustos 2023 arasındaki en son aya ait bilgilerden derlendi.)

Rapor, ülkelerin ve bölgelerin gıdaya erişim açısından içinde bulunduğu durumları ve yaşanan gıdaya ilişkin krizlerin dönemsel nedenlerini de analiz ediyor.

Dünya Bankası’nın güncel verilerden derlediği son raporuna göre, gıda fiyat enflasyonu en yüksek artış gösteren 10 ülke şöyle:

ÜLKE ARTIŞ ORANI (%)

Lübnan 44

Mısır 34

Sierra Leone 15

Türkiye 15

Ruanda 13

Gana  12

Gine 12

Pakistan  11

Surinam  11

Malavi 11

Tek bu oranların reel artış oranları olduğu incelemede belirtiliyor. Aynı tabloyla birlikte gıda enflasyonundaki nominal artış oranlarına da yer veriliyor. Nominal artış oranları tablosunda Türkiye ilginç bir şekilde yine 4. Sırada, ancak yüzde 74 oranıyla yer alıyor. Dünyadaki en yüksek gıda artış enflasyonunun yaşandığı ülkelerde reel artışta Sierra Leone ile Ruanda arasında bulunan Türkiye’nin nominal artış tablosunda ise Arjantin ile Zimbabve arasında olduğu görülüyor.

Orijinal adı "Food Security Update" olan raporda, sözünü ettiğim iki tablo şu şekilde yer alıyor:

48 ülkede 238 milyon insan

"Yeni Küresel Gıda Krizleri Raporu 2023 Yıl Ortası Güncellemesi" başlıklı diğer çalışmaya göre, 48 ülkede toplam 238 milyon insan, şiddetli biçimde gıda ve beslenme güvensizliğiyle karşı karşıya.

Dünya Bankası raporunda Rusya'nın Ukrayna'yı işgalinin ardından, ülkelerin gıda ticaretine yönelik kısıtlamalarının gıda fiyat enflasyonunda etkili olduğu belirtiliyor.

Bir yandan gıda enflasyonu en yüksek ülkeler listesinde ilk sıralarda yer
alan, çocukları okula aç giden, emeklisi insanca yaşamaktan uzaklaşan bir Türkiye. Diğer yanda aynı Dünya Bankası’nın 18 milyar dolar yeni kredi taahhüt etmeye hazırlandığı Türkiye.

İkisi de aynı Türkiye kuşkusuz. Ama Dünya Bankası'nın sağlayacağı kredi penceresinden baktığınızda; bu yeni kaynağın da kârına kâr katacak özel sektöre, garantilere ve projelere yönelik olacağı apaçık.

Sonuçta bütün bu "güven", "kademeli", "istikrar", "sabır", "garanti" vs. gibi bildik sözcüklerden oluşan propaganda seti; iktidarıyla, uluslararası kuruluşlarıyla vatandaşa "değmeyen", gündelik hayatına olumlu yönde dokunmayan bir "kendilerinin çalıp kendilerinin oynadığı düzen"den başkasına işaret etmiyor.

Daha doğrusu, Ruanda ile Sierra Leone arasında bir yere işaret ediyor.