Çarklar Dönüyor

Melih Aşık; Amerika’da halkın yüzde 17’sinin uçakla seyahat etmekten korktuğu ortaya çıkmış. Türkiye’de de uçaktan korkan veya tedirgin olanların yüzde 20’yi aştığı söyleniyor.

Cumhuriyet’in ilanından sonra Atatürk’ün ölümüne kadar açılan fabrikalar Cumhuriyet döneminin başarı ve fedakârlığının önemli göstergesidir. Dış kredi yok gibi, bankacılık gelişmemiş, yol yok, nakliye imkânları sınırlı, yetişmiş eleman yok, 1929 yılında dünya buhranı patlak vermiş... Bu imkânsızlıklara rağmen ülkede muazzam bir sanayi hamlesi gözleniyor.

Açılan fabrikaların bazıları şunlar:

1- Ankara Fişek Fabrikası (1924)

2- Gölcük Tersanesi (1924)

3- Şakir Zümre Fabrikası (1925)

4- Eskişehir Hava Tamirhanesi (1925)

5- Alpullu Şeker Fabrikası (1926)

7- Uşak Şeker Fabrikası (1926)

8- Kırıkkale Mühimmat Fabrikası (1926)

9- Bünyan Dokuma Fabrikası (1927)

10- Eskişehir Kiremit Fabrikası (1927)

11- Ankara Çimento Fabrikası (1928)

12- Ankara Havagazı Fabrikası (1929)

13- İstanbul Ford Montaj Fabrikası (1929)

14- Kayaş Kapsül Fabrikası (1930)

15- Nuri Killigil Tabanca, Top Fabrikası (1930)

16- Kırıkkale Elektrik Santrali ve Çelik Fabrikası (1931)

17- Eskişehir Şeker Fabrikası (1934)

18- Turhal Şeker Fabrikaları (1934)

19- Konya Ereğli Bez Fabrikası (1934)

20- Bakırköy Bez Fabrikası (1934)

21- Bursa Süt Fabrikası (1934)

22- İzmit Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1934, temel atma)

23- Zonguldak Antrasit Fabrikası (1934, temel atma)

24- Zonguldak Kömür Yıkama Fabrikası (1934)

25- Keçiborlu Kükürt Fabrikası (1934)

26- Isparta Gülyağı Fabrikası (1934)

27- Ankara, Konya, Eskişehir ve Sivas Buğday Siloları (1934)

28- Paşabahçe Şişe ve Cam Fabrikası (1935, tamamlandı)

29- Kayseri Bez Fabrikası (1934, temel atma)

30- Nazilli Basma Fabrikası (1935, temel atma)

31- Bursa Merinos Fabrikası (1935, temel atma)

32- Gemlik Suni İpek Fabrikası (1935, temel atma)

33- Keçiborlu Kükürt Fabrikası (1935)

34- Ankara Çubuk Barajı (1936)

35- Zonguldak Taş Kömür Fabrikası (1935)

36- Barut, Tüfek Ve Top Fabrikası (1936)

37- Nuri Demirağ Uçak Fabrikası (1936)

(İlk Türk uçağı Nud-36 üretildi)

38- Malatya Sigara Fabrikası (1936)

39- Bitlis Sigara Fabrikası (1936)

40- Nazilli Basma Fabrikası (1937)

41- Malatya Bez Fabrikası (1937, temel atma)

42- İzmit SEKA Kâğıt Fabrikası (1934, temel atma)

43- Karabük Demir Çelik Fabrikası (1937, temel atma)

44- Divriği Demir Ocakları (1938)

45- İzmit Klor Fabrikası (1938, temel atma)

46-  Sivas Çimento Fabrikası (1938, temel atma)

UÇAK KORKUSU

Amerika’da halkın yüzde 17’sinin uçakla seyahat etmekten korktuğu ortaya çıkmış. Türkiye’de de uçaktan korkan veya tedirgin olanların yüzde 20’yi aştığı söyleniyor.

Atatürk, bu korkuyu yenmek için de çare düşünmüştü.

Gazeteci Orhan Karaveli “Bir Ankara Ailesinin Öyküsü” adlı kitabında anlatır.

Yıl 1934... Orhan Karaveli 4 yaşındadır. Abisi ve ablası 7 ve 9 yaşında. Babaları bir gün neşeyle bağırır: “Haydi gidiyoruz”, “Nereye?” “Uçmaya...”

Devlet Hava Yolları bir yıl önce kurulmuş, beş adet pırpır uçakla yolcu taşımaya başlamıştır. Ancak halk uçağa binmeye korkmaktadır. Atatürk, halkın korkusunu gidermek üzere bir yöntem düşünür. Etimesgut Havaalanı’ndan küçük uçaklar kaldırılmakta, yurttaşları başkent üzerinde gezdirmektedir. Yarım saat süren bu yolculukta insanlar hem Ankara’yı havadan görmekte hem uçak yolculuğuna alışmaktadır. Anne, baba ve üç kardeşten oluşan Karaveli ailesi, uçmak üzere Etimesgut’un yolunu tutarlar. Adam başı 2.5 lira verip kuyruğa girer, uçağa binerek yerlerini alırlar. AT9 tipi 10 kişilik bir uçaktır bu. Önden tek pervaneli, tek kanatlı bir pırpır. Uçak Ankara üzerinde 25 dakika uçtuktan sonra geri döner, tozlu piste inerek yolcularını bırakır. Orhan Karaveli:

- Sonraki yıllarda binlerce kez uçtum ama o günkü keyfi asla almadım, diye anlatır bu ilk heyecanı.