Darwin kadar büyük adam

Orhan Bursalı; Büyük seyahatlerinde kendisine örnek olarak Darwin’i ve Aleksandr vom Humboldt’u kendisine rehber edindi. Darwin’den çok daha fazla bölge gezdi, inceleme yaptı, örnekler topladı, teorisini geliştirdi.

Bilim dergilerini karıştırırken hep bildiğimiz ama hep de unutulan bir büyük bilimcinin 200. doğum yılı gözüme çarptı: Alfred Russel Wallace.

Darwin (1809-1892) de Wallace (1823-1913) de İngiltere’de yaşadılar ve hemen hemen eşzamanlı evrim yasalarının temellerini attılar. Her iki büyük bilimcinin (ve daha pek çoğunun, Newton, Huxley ...) İngiltere’de ortaya çıkmaları ve modern bilimin temellerini atmaları rastlantı değildir. İngiltere, Sanayi Devrimi’nin ülkesiydi, Kraliyet Bilimler Akademisi 1600’lerde kurulmuştu ve pub’larda bile bilim-teknoloji toplantıları, sohbetleri yapılıyordu... İngiltere teknoloji (ve tabii bilim) üstünlüğü ile zenginleşiyor ve dünya imparatorluğunun temellerini atıyordu.

YOKSUL AMA BÜYÜK İNSAN

Wallace yoksuldu, hep çalışmak ve para kazanmak zorunda kaldı. Ayrıca sosyal devrimciydi de! İngiltere’deki adaletsiz sistemi eleştiriyordu. Darwin’den çok farklı kişiliğe sahipti. Fakat kişisel yetenekleriyle, bitki ve sonra da böcek tutkunluğuyla olağanüstü bir hayat yaşadı.

Büyük seyahatlerinde kendisine örnek olarak Darwin’i ve Aleksandr vom Humboldt’u kendisine rehber edindi. Darwin’den çok daha fazla bölge gezdi, inceleme yaptı, örnekler topladı, teorisini geliştirdi. Seyahat ettiği Helen gemisiyle birlikte, Brezilya’dan dönerken neredeyse tüm resimleri, notları, çalışmaları, hayvanları yandı... Fakat hiç yılmadı ve gezilerini ve çalışmalarını sürdürdü.

İlk evrim makalesini 1855’te yazdı. 1858’de Endonezya’da yazdığı Doğal Seçilim makalesini Darwin’e gönderdi (Darwin’in daha önceki yayınlarından alıntılar da yaparak), her ikisinin ortak makalesi de yayımlandı. Darwin Türlerin Kökeni kitabını, daha büyük bir kitap çalışmasının (Büyük Türler) özeti olarak, acele olarak yayımladığı yazılır.

Wallace, Darwin gibi çekingen değildi, insanların şempanzelerle akrabalığını, cesurca, kilise saldırılarından hiç korkmadan savundu.

Hayvan türlerinin coğrafi dağılımı konusunda olağanüstü ve ilk çalışmalarını yaptı. Bu nedenle ona biyocoğrafya ve zoocoğrafyanın babası ismi de takıldı. O yüzyılın büyük evrimci düşünürlerinden ve doğal seçilimin ve türleşmenin teorisyenlerinden biri olmakla kalmadı, aynı zamanda İnsanın Evrendeki Yeri kitabıyla diğer gezegenlerde yaşam olasılıkları üzerine fikirler ileri sürdü, Mars’ta yaşam olup olmadığını tartışan ilk bilimci oldu ve insan etkinliklerinin çevresel etkileri konusunda uyardı.

İyi bir illüstratördü ve Darwin’den çok daha yönlü bir entelektüel olarak anılır.

7 Kasım 1913’te öldüğünde New York Times gazetesi şöyle yazacaktı “Darwin, Huxley, Spencer, Lyell, Owen ve diğer bilim adamlarından oluşan, cüretkâr araştırmaları yüzyılın düşüncesinde devrim yaratan ve evrimleştiren o harika entelektüeller grubuna ait devlerin sonuncusu”.

Meraklısına: https://doi.org/10.1038/d41586-022-04507-5  https://doi.org/10.1038/d41586-022-04508-4  https://en.wikipedia.org/wiki/Alfred_Russel_Wallace  https://sarkac.org/2019/11/wallacein-yolu-darwininkinden-nerede-ayrildi/

https://doi.org/10.1038/d41586-022-04507-5