İhracat, ama nasıl? Çölleşen ülke ve muhalefet geleceğe hazır mı?

Orhan Bursalı; Şu kadarını söyleyeyim: Türkiye bütün göllerini adım adım kurutuyor, çölleştiriyor. Yeraltı akarsuları diyeyim yüzlerce metre derine çekiliyor veya kuruyor.

İktidarın mensupları tarımda derin sorunları dile getirdiğinde, bakanlık makamında oturanlar ve medyadaki tekrarcıları tarımda büyük ihracat masallarını gündeme getirir. Yaşadığımız büyük enflasyon şüphesiz ki hem üreticiyi hem tüketiciyi ağır vurdu. Üstelik Ukrayna üzerindeki savaş hem de iklim değişiminin ağır etkilerini hissettirmesi, ülkemizin yaşadığı ağır su sorunu, gelecek 10 yıla yönelik tüm bu gelişmeleri dikkate alan bir stratejik plan hazırlanmazsa aç kalacağız.

Şu kadarını söyleyeyim: Türkiye bütün göllerini adım adım kurutuyor, çölleştiriyor. Yeraltı akarsuları diyeyim yüzlerce metre derine çekiliyor veya kuruyor.

Bakanlığın umurunda mı ülke ve gelecek! 

Ama ya muhalefetin? Şüphesiz programlarında görürsünüz, ama bu sıradan konulardan değil: Ülke varlık yokluk sorunu. Orta/uzun vadeli, anlaşılır uygulanabilir üretim, koruma ve zenginleşme planı milletin önüne koyabilir misiniz? Bu iş, mazot fiyatını indireceğiz demekle olmuyor.

ÖNCE ŞU SAPTAMA

“Türkiye imalat sanayisinin genelinde olduğu gibi, tarımsal sanayilerde de küresel değer zincirine düşük katma değerli ürünler ve düşük birim fiyatlar ile eklemlenmiş durumda. Türkiye’nin ihracatında önemli yer tutan tarımsal ürünlerin ihraç fiyatları aynı ürünü ihraç eden diğer ülkelere göre son derece düşük. Diğer yandan, Türkiye’nin ihracatında önemli yer tutan tarımsal sanayilerde yurtiçi katma değerin payı da giderek aşınmakta. Dünyada tarımın katma değer yaratma kapasitesi en fazla aşınan ülkelerin başında Türkiye yer alıyor...”

Nerede yazıyor bu? Ülkemizin tek bilim, teknoloji, düşünce ve kültür – tartışma haftalık dergisi Herkese Bilim Teknoloji’de. Sanayi ve tarım politikaları uzmanı Bayram Ali Eşiyok derginin 327. sayısındaki “En yoksul ülkelerle rekabet ediyoruz! Türkiye Tarımda da Düşük Katma Değerli Ürün Tuzağında” başlıklı yazısı, bir gelecek planlaması açısından önemli. Meraklılar dergiyi HBT web sitesinden indirebilir.

Şu grafiğe bakın. Burada seçme ülkeler ve Türkiye’nin 2021 ortalama genel ihracat kg fiyatlarını görüyorsunuz.

Türkiye ise 2021’de 225 milyar dolarlık ihracata, kg fiyatı 1.26 dolar olan ihracat ile ulaşmış. İhracat değeri az, düşük ve orta teknolojik üretime dayalı bir üretim biçimi. Yükte ağır ama fiyatta ucuz mallar! “İhracat patlaması” ile övünülüyor ya, Çin 2020’de dünya mal ihracatının yüzde 14.8’ini tek başına gerçekleştirirken Türkiye’nin ihracat payı ise yüzde 0.95 ile sınırlı!

GIDA VE TEKSİLDE DE

Peki Türkiye tarımsal girdilere dayalı sanayilerde, örneğin makarnada yüksek katma değerli ürünler mi satıyor? Eşiyok, makarna ihracatında öncü ülkelere bakmış. Türkiye miktar olarak dünyada 2. sırada ama gelirde 4. sırada. Çünkü dışa sattığımız makarnanın ton fiyatı diğerlerine göre daha düşük.

“Örneğin Türkiye 2021’de tonu 569 dolardan yaklaşık 1 milyon 365 bin ton makarna ihracatı yaptı ve 777.3 milyon dolar elde etti. Güney Kore ise 278 bin ton ihracattan Türkiye’den yaklaşık 114 milyon dolar daha fazla gelir elde etmiş... Türkiye, sıfır gümrük ile ithal ettiği buğdaya düşük bir katma değer ekleyerek makarna ya da un olarak ihraç etmekte, bu da ihracattan beklenen geliri sınırlandırarak yerli buğday üreticisini olumsuz etkilemekte.”

Bu tekstilde de böyle. Türkiye’nin en önemli 2 ihracat kaleminde dünyanın en yoksul/çevre ülkeleri ile rekabet ediyor..

Ve iktidar övünüyor. Muhalefet ne yapacak peki?

***

Düzeltme: Dünkü yazımla ilgili Boyner’den not geldi: Boyner Holding ve Katar Mayhoola’nın vardığı mutabakat kapsamında Boyner Büyük Mağazacılık ve Altınyıldız Tekstil’in tamamı Boyner Holding’in oldu.