İran: Bilimde büyük çıkış

Orhan Bursalı; Bıktınız mı siyasetten? CHP kurultayı üzerine fazla yazacak, benim açımdan yeni olabilecek bir yön bulamadım. Olayı biraz akışını bırakmakta yarar var.

Bıktınız mı siyasetten? CHP kurultayı üzerine fazla yazacak, benim açımdan yeni olabilecek bir yön bulamadım. Olayı biraz akışını bırakmakta yarar var. Ama bir ay önceden beri izlediğim ve hepinizin de ilgisini çeken, kapsamlı bir siyasi analiz dizisiyle gündeme getirdiğim RTE’nin üçüncü seçim olasılığı, geniş siyasi çevrede tutuldu ve benimsendi. Artık bu olasılık konuşuluyor. Bu konuyu tükettim, artık herkes yazabilir! Bizde, analizin kaynağını anmak, atıfta bulunmak gibi bir gelenek yoktur. Böyle bir beklentim olduğunu sanmayın, okurlarımın ayrıcalıklı olarak bundan öncelikle haberdar olması yeter.
Bugün siyasetten kaçıyorum. İran’a ve Türkiye’ye bakıyorum, ama bilimsel açıdan. Dünya İran’la barıştı. İyi oldu. Biri nükleer silah üretimini verdi, diğerleri ambargoyu kaldırdı. İran uzun süredir ambargo altında inleyip duruyor ve normal ekonomik gelişmesini izleyemiyordu.
Aralık ayında, bazı rektörlerin de eşlik ettiği YÖK heyeti (Başkanı Prof. Yekta Saraç, Prof. Hasan Mandal) İran’ı ziyaret etti. Ben de merak ettim ne konuştular diye. İran önemli bir ülke, komşumuz, ilişkilerin harika olması gerek (bilirsiniz tüm komşularımız için öyle düşünürüm). Sordum, Mandal Hoca yardımcı oldu ve bilgiler verdi. İlginç konular var, paylaşacağım.

Yetenekli 4500 İranlı öğrencimiz var
Görüşme girişimi bizden gelmiş. Üniversitelerimizde 4500 İranlı öğrencinin lisans sonrası eğitim yaptığını biliyor muydunuz? Bu da vesile olmuş. Peki İranlı öğrencilerin yüksek lisans ve doktora programlarında başarılı olduklarını ve bilimsel projelerin gerçekleştirilmesinde bilgi ve becerileriyle özellikle tercih edildiklerini?
İranlılar birinci sınıf protokolle karşılamışlar heyeti. Gece 1.30’da bakan yardımcısı havaalanına gelmiş karşılamaya. İranlı Bilim, Araştırma ve Teknoloji Bakanı Muhammed Ferhadi ve Cumhurbaşkanı’nın BT konularında yardımcısı Sorena Settari ile görüştüler. İki üniversite Şerif ve Tahran Bilim ve Teknoloji üniversiteleri gezildi, rektörleriyle görüşüldü, bazı işbirliği kararları alındı...
Bütün bunlar iyi güzel, ama niyetim başka: İran’daki bilimsel atılıma değinmek. Siz de şaşıracaksınız şimdi!

Nano teknolojide dünyada 7. sırada
Bizim hocalar etkilendiler İran’ın bilimsel düzeyinden. Çünkü yıllardır ambargo altında yaşayan İran, bilimsel araç gereç edinme konusunda da büyük sıkıntılar yaşayınca, pek çok cihazı da kendileri üretmeye soyunmuşlar. Laboratuvarları bizimkilerin düzeyine ulaşamıyor, dahası ilkel bile kalıyor; ama orada çalışan insan kalitesinin bize kıyasla yüksek olduğu görülüyor.
Mesele insan kalitesidir her zaman için. Dünyanın en iyi laboratuvarlarını kurabilirsiniz ama orada projeniz ve yüksek düzeyde kadronuz yoksa, laboratuvar size, siz de makinelere bakar, uzaktan birbirinizi seversiniz.
İran, çok önemli bir yüksek teknoloji alanı olan nano teknoloji konusunda uluslararası dergilerde yayımlanan makale sayısına göre dünyada 7. sırada. Türkiye ise 20. sırada.
2014 sayılarına göre İran’ın 5525 makalesi, Türkiye’nin ise 1594 makalesi var.
Bu nano makalelere yapılan atıflara göre sıralamada ise İran 5.043 atıfla 9. sırada. Türkiye ise 1313 atıfla 23. sırada
Aradaki büyük farka bakar mısınız!

Tıp - sağlık bilimlerinde
Biyokimya, genetik ve moleküler biyoloji konusunda iki ülkenin karşılaştırması (2014):
Türkiye 34.421 makale ile dünyada 24’üncü sırada.
İran 27.026 ile 20. sırada. Ama iki ülkenin makale başı sitasyon payları aynı: 15.20

Fen bilimlerinde öndeler
Enerji konusunda, Türkiye 9522 makale ile 19. sırada.
İran ise 11.724 makale ile 17. sırada. Bizden iyi.
İranlılar fen bilimlerinde bize fark atıyorlar.
Biz ise sağlık/tıp bilimlerinde bir adım öndeyiz. Ama İran bu alanda da gelişme içinde.

Hangi alanlarda kim önde?
İki ülkenin en başarılı oldukları 6’şar bilim alanının başarı sıralaması şöyle:
Türkiye: Klinik tıp (%3.02), tarım (2.52), matematik (2.34), mühendislik (2.33), bitki/hayvanbilimi (2.33), malzeme bilimi (1.98).
İran: Mühendislik (%4.05), kimya (2.86), malzeme bilimi (2.80), matematik (2.54), tarım (2.47), bilgisayar bilimi (2.18).
Görüyorsunuz, İran yokluklar içinde hızla yükseliyor, Türkiye “varlıklar” içinde yürüyor...

Orhan Bursalı - Cumhuriyet