Kartal'a Heykeli Dikilen Eşek

Okur yazar oranın hayli düşük olduğu yıllarda köylüleri kitapla buluşturan Güzelgöz, insanların hayatında kalıcı etkiler bırakmaya başlamıştır. Öyle ki sevdiği kızı zorla kaçırmayı planlayan bir genç okuduğu Türk Ceza Kanunu’nda zorla kız kaçırmanın büyük suç olduğunu ve uzun süre cezaevinde kalacağını öğrenince bu düşüncesinden vazgeçer ve Güzelgöz’e teşekkür ederek zihninde kurguladıklarını anlatır ve kanun kitabının hayatını kurtardığını söyler.

Güzelgöz, kütüphaneyi sosyalleşme merkezi olarak köy kahvesine bir seçenek haline getirmek istemektedir. Köylüyü kütüphaneye çekebilmek amacıyla gurbetçilerden toplanan yardımlarla kütüphaneye radyo koyar.

Bu girişim sonuç vermiş ve köyün erkekleri kütüphaneye gelmeye başlamıştır. Ancak kadınlar hala evinde işinin ve çocuğunun başındadır. 

Güzelgöz kadınları da kütüphaneye çekebilmek amacıyla haftanın belirli bir gününü onlar için ayırır. Ardından kadınların daha çok sayıda gelmelerini sağlamak amacıyla gurbetteki hemşehrilerinden bir kez daha bağış toplayarak dikiş makineleri satın alır.

Makine kullanmayı bilen kadınların yardımıyla dikiş kursları açılır. Kadınların kurs vakitlerinde göz önüne dikiş, nakış, moda, yemek yapımı ve çocuk bakımı ile ilgili kitaplar konarak kadınların ilgi alanlarına ve ihtiyaçlarına yönelik kaynaklar sunulur. Böylece köylü kadınlar kütüphanelere çekilerek okuma alışkanlığı kazandırılmaya çalışır ve başarılı olur.

O’nun tek uğraşı kütüphanecilik değildir. Folklörden futbola, sinemadan fotoğrafçılığa kadar pek çok alanda öncülük yapar ve insanların yeteneklerinin ortaya çıkması için çaba gösterir.

1963 yılında Amerika’da dünya çapında bir yarışma açılmıştır. Amerikan devletinden bağımsız olarak düzenlenen bu yarışma, halkına gönüllü olarak hizmet eden yaratıcı insanlar arasında düzenlenmektedir.

Yarışma ile ilgili çağrının Devlet Planlama Teşkilatına ulaşması üzerine adayın kim olabileceği düşünülür. Teşkilatta memur olarak çalışmakta olan bir Ürgüplünün önermesiyle Güzelgöz, DPT’ye çağrılır.

Hazırlanan evraklarla beraber gönderilen çalışmaların yerinde incelenmesi isteği üzerine Amerika’dan üç kişi gelerek çalışmalarda bulunur.

Bölgedeki yüksek okuma yazma oranı ve kütüphanecilik sisteminden çok etkilenirler.

Çektikleri fotoğrafları ekledikleri olumlu görüşlerinin yer aldığı rapor yarışma jürisine sunulur.

21 Kasım 1963 tarihinde tüm dünyadan önerilen adayların eserleri toplanır. İlk eleme sonrasında Türkiye, İtalyan ve İspanyol rakipleriyle finale kalmıştır.

İspanyol aday Miguel, dağ ve ova köylerine salgın hastalıklara karşı aşı götürmüş, yaptığı aşılarla halkının sağlığını kurtarmış, özellikle çocuk ölümlerini aza indirmişti. İtalyan aday Jiardano ise köprü altı çocuklarını okutmuş onları topluma kazandırmak için uğraşlar vermişti.

Juri üyelerinin yarısı ödülü İtalyan adaya verme yanlısıdır. Türkiye’den yana olan Jüri başkanı Dwight Cook yaptığı konuşmada Güzelgöz’ün yaptığı hizmeti toplumsal bir önlem olarak gördüğünü çocukların köprü altına düşmemesi için bu çalışmaların yapıldığını söyler.

Eşit olan oylamada başkanın oyu ile Türkiye kazanır. Dünya’da ve Türkiye’de sonuç büyük yankılar uyandırır. The Lane Bryant Uluslararası İnsanlık Hizmetinde Gönüllü Takdirnamesi aldı.

Mustafa Güzelgöz bu konuyu Tayfun Talipoğlu yaptığı söyleşide şöyle anlatır ‘’Aslında İtalyan birincilik ödülü alacaktı fakat komite başkanı benim oyum Türkten yana çünkü eşekle kitap gitseydi köprü altı çocukları olmazdı demiş ve ödülü bana verdiler’’.

Onca yokluk içinde bütün olanaksızlıklara karşın bozkırın ortasında bu kadar başarı elbette ‘’Cezasız’’ kalmamalıdır. Yaptığı her başarılı çalışmadan sonra ‘’Ne yapmaya çlışıyor bu adam, bozguncu mu komonist mi belli değil’’ söylemiye sürekli şikayet edilir.

Asli görevi olan kütüphane müdürlüğünü ihmal ettiği ve yürütmekte olduğu diğer görevlerinde şahsi çıkar sağladığı şikayetleri üzerine bir soruşturma açılır.

Soruşturmayı yürütmek için Ankara’dan müfettiş gelmiştir. Güzelgöz bunca emeğinin ardından kendisi hakkında açılan bu soruşturma ile ilgili olarak yaptığı bunca hizmete karşın ortada bir politika olduğunu, kıskançlık ve fesat olduğunu hiç düşünmediğini belirtmektedir.

Müfettiş yaptığı incelemeler sonucunda kütüphane çalışmalarını aksattığı ve görev aldığı diğer kurumların ödeneklerini çıkarı için kullandığı sonucuna varır. Yaşanan tüm olaylarda hep yanında olan yetkililerden destek bulabileceğini sanır ancak yanılır. Güzelgöz soruşturma döneminde ve sonrasında yalnız bırakılır.

Teftiş sonucunda üç maaş indirilmesine karar verilmiştir. Görüşmek amacıya gittiği Nevşehir valisi Mehmet Bey, Güzelgöz’e onun adına emekliliğini istediğini söyler.

Güzelgöz’e 1972 de bir jubile düzenlenir. Bu jubileye resmi makamlar da dahil olmak üzere üniversiteden öğretim elemanları, Ürgüplüler ve İstanbul’dan gelen konuklar da katılır.

Görkemli geçen tören sonunda Güzelgöz yaptığı veda konuşması ile 28 yıllık kütüphanecilik görevine 50 yaşında veda eder.

Hakkında ünlü Edebiyatçımız Fakir Baykurt’un ‘’Eşekli Kütüphaneci’’ ve ünlü televizyon programcısı Tayfun Talipoğlu’nun ‘’Eşekle Gelen Aydınlık’’ adında kitap yazdığı, adına yüzlerce makale ve görüş yazılan Mustafa Güzelgöz 18 Şubat 2005’te tedavi gördüğü Nevşehir Devlet Hastanesi’nde kalp yetmezliği nedeniyle aramızdan ayrılır.

Mustafa Güzelgöz’e karşı çıkarak hakkında soruşturma açıp işten el çektirenlerin adı bile hatırlanmazken, birazcık okuyan herkes Mustafa Güzelgöz’ü bilir.

Ve Kartal Belediye Başkanı Sayın Altınok Öz seçildiği 2009’dan beri Kartal’ı sanatın ve kültürün kısacası aydınlanmanın merkezi yapmak için olağanüstü çalışmalar yapmaktadır.

Diyeceğim odur ki, halk kendisini aydınlatan değerleri mutlaka yaşatacaktır. Yazımın başında belirttiğim gibi Mustafa Güzelgöz Hacı Bektaş Veli gibi bu toprakların aydınlanmasına katkı sunmuş bir Türk Bilgesidir.

O’nu iyi okumak ve anlamak gerekir.

Aydınlık yarınlar dileği ve kitap dolu günler umuduyla.

Yılmaz Özdemir