Mahir topu tut Mahir ip atla

Yılmaz Özdil; “Cumhuriyet bizim alfabemizi değiştirdi, dilimizi, düşünmemizi yok etti” diyen Mahir'le birlikte, asrın nankörü Ali Erbaş hariç… Hepimizin Cumhuriyet Bayramı kutlu olsun.

Mahir saatin kaç olduğunu bilmiyordu.
Çünkü, dört farklı saat vardı.
Kimisi alaturka saat'i kullanıyordu, güneşin battığı anı 12.00 kabul ediyordu, kimisi zevalli saat'i kullanıyordu, güneşin en tepede olduğu anı 12.00 kabul ediyordu, kimisi güneş batarken grubi saat'i esas alıyordu, kimisi güneşin tamamen battığı ezani saat'i esas alıyordu.
“Saat kaç?” diye sorduğunda, her kafadan farklı ses çıkıyordu.
Aynı zaman diliminde, farklı saatlerde yaşıyorlardı.
Uluslararası saat'e geçildi.
Mahir saatin kaç olduğunu nihayet öğrenebildi.
★
Mahir hangi ay'da hangi gün'de yaşadığını bilmiyordu.
Çünkü, Hicri ve Rumi takvimler birarada kullanılıyordu, kimisi hicri, kimisi rumi takvim kullanıyordu.
Kimisinin şubat'ı kimisinin aralık'ına denk geliyordu.
Aynı zaman diliminde, farklı aylarda yaşıyorlardı.
Miladi takvim'e geçildi.
Mahir nihayet hangi ay'da hangi gün'de yaşadığını öğrenebildi.
★
Mahir'in ne uzunluğu dünyaya ayak uydurabiliyordu, ne ağırlığı dünya standartlarındaydı, Mahir'in
bütün ölçüleri ortaçağ'dı.
Dirhem, okka, çeki vardı.
Arşın, kulaç, fersah vardı.
Gram, kilogram, ton geldi.
Santimetre, metre, kilometre geldi.
Kile, şinik, tas yerine litre geldi.
Uluslararası ölçülere geçildi.
Mahir dünyayla aynı boya aynı ağırlığa geldi.
★
Mahir dünyayla ticaret yapamıyordu.
Çünkü, Arap rakamları kullanıyordu, Latin rakamları kullanan dünyayla entegre olamıyordu, ne anlıyordu, ne anlatabiliyordu.
Uluslararası rakamlara geçildi.
1, 2, 3, 4, 5…
Hem dünyanın ne miktarda sipariş verdiğini Mahir anladı, hem Mahir'in ne miktarda sipariş verdiğini dünya anladı.
★
Mahir okuma yazma bilmiyordu.
Türkçe, 600 yıl boyunca katledilmişti.
Arapça-Farsça harmanlamasına Osmanlıca denilmişti; karşılıklı sesli-sessiz harfleri olmayan
Arapça'yla Türkçe yazmaya çalışıyorlardı.
Arap alfabesine dinsel anlamlar yükleniyordu.
Arapça yazılmış tüm kitaplara “kutsal” gözüyle bakılıyordu.
Arap alfabesiyle basılmış sıradan evraklar bile, mesela Arapça yazılmış yemek tarifleri bile,
İslamiyet'le alakalı zannediliyordu.
Çünkü, halk okuryazar değildi.
En basit dilekçesini, mektubunu bile yazmaktan acizdi.
Arapça yazmayı bilenler “din adamı” olarak algılanıyordu.
İki satır mektup yazabilen “ulema” muamelesi görüyordu.
Tarikatçılar bu kara cehaleti sömürerek, kendileri lehine fırsata dönüştürerek, ahaliyi istedikleri gibi yönlendiriyorlardı.
Türk alfabesine geçildi.
Mustafa Kemal aslında taa 1905'te henüz Şam'dayken alfabeye kafa yormaya başlamıştı. Kurtuluş Savaşı devam ederken, Halide Edip Adıvar'a alfabeyi değiştirmek gerektiğini söylemişti.
Türk alfabesine “kolay okuma yazma anahtarı” diyordu.
“Yüzyıllardır kafamızı demir çerçeve içinde tutan, anlaşılmayan ve anlamadığımız işaretlerden kendimizi kurtarmalıyız” diyordu.
“Ya üç ayda yaparız, ya hiç yapamayız” diyordu.
Tüm yurtta seferberlik başlatıldı.
Parklara, meydanlara kara tahtalar konuldu.
Kafaları henüz Arap harfleriyle karışmadığı için, özellikle çocuklar tarafından öylesine kolay öğrenildi ki, okula gitmeyen anne-babalarına çocukları öğretti.
Türk alfabesi 3 Kasım'da kabul edildi.
Sadece 27 gün sonra, 1 Aralık'tan itibaren Türkiye'deki bütün gazeteler Türk harfleriyle basıldı;
devrim böylesine hızlıydı.
Akılcı projeler uygulanıyordu.
Sinema mesela, harf devriminin yaygınlaşması için kullanılıyordu.
Sessiz filmlerdeki alt yazılar Arapça'ydı… MetroGoldwyn, Paramount, Kemal Film, Majik
Film, Opera Film, İris film gibi sinema şirketleriyle anlaşma imzalandı, maliyeti Milli
Eğitim Bakanlığı tarafından karşılandı, alt yazılar Türk alfabesine çevrildi.
Efsane tiyatro sanatçımız Hazım Körmükçü aynı zamanda gölge oyunu ustasıydı, Beşiktaş'ta her
akşam Karagöz Hacivat oynatıyordu, Mustafa Kemal'in isteğiyle “okuma yazma öğrenen Karagöz”
adıyla oyun yazdı, insanlar seyrediyor, hem kahkahalarla gülüyor, hem de Türk alfabesine
alıştırılıyordu.
Türk alfabesi, sadece Türk vatandaşlarının okur yazar olmasını sağlamamıştı, aynı zamanda, Latin
harfleri kullanan yabancıların da yabancılık çekmeden Türkçe öğrenmelerini sağlamıştı.
Harf Devrimi'nin bu evrensel yönü pek ele alınmaz.
Osmanlıca bilen insan sayısı tüm dünyada bir elin parmaklarını bile geçmezken, öğrenme kolaylığı
sayesinde Türkçe okuryazar olan yabancı sayısında adeta patlama yaşandı.
Millet Mektepleri açıldı.
Okuma yazma bilmeyen 16-45 yaş arasındaki kadın ve erkek her Türk vatandaşı, evine en yakın
millet mektebine gitti.
45 yaşından büyük vatandaşların yükümlülüğü yoktu, ama eğer isterlerse, mektebe katılma hakları
vardı.
Dört aylık eğitimdi, haftada üç gün, ikişer saat ders yapılıyordu.
İlçe veya köyde okul binası varsa, okul binalarında, yoksa, açık havada mektep açılıyordu, sınıf sayısı
20 binden fazlaydı.
Edirne'den Hakkari'ye Türkiye'nin tamamı okul olmuştu.
Öğretmenlerimiz ders veriyordu, ek ücret alıyorlardı.
Çalışanlar için akşam mektepleri de vardı.
Eğitim sonunda sınav yapılıyor, diploma veriliyordu.
Karma eğitim veriliyordu.
Kadınlar erkekler aynı sıralarda yan yana oturdu.
Kaçgöç yoktu.
Kadınların katılımı çok daha fazla oldu.
İlk dört ayda 600 bin vatandaş okur yazar oldu.
İlk yılın sonunda üç milyonu buldu.
Türkiye nüfusunun o tarihte 13 milyon kişi olduğunu düşünürsek, bir yılda üç milyon kişi, gerçekten
inanılması çok güç bir orandı.
A sınıflarında okuma yazma öğrenen vatandaşlar, eğer isterlerse, B sınıfına devam ediyorlardı, dört
ay daha eğitim görüp, matematik, tarih, coğrafya, sağlık, yurt bilgisi öğreniyorlardı.
Harf devrimiyle birlikte, gazetelerin tirajı patladı.
Türk basınında ilk kare bulmacayı Milliyet yayınladı.
Türk alfabesine geçmeden önce kare bulmaca kavramı bile yoktu.
Harf devrimiyle birlikte gazetelerde kalem reklamları başladı.
Dolmakalem, kurşunkalem, çocuklar için boyama kalemi… Türkiye'de okuryazarlığın olağanüstü hızla
arttığının göstergesiydi.
Kalem, harf devriminden itibaren, Türkiye için artık olmazsa olmazdı.
Harf devriminden önce millet okuryazar olmadığı için, kaleme filan ihtiyacı yoktu, parmakla
gösterilecek sayıdaki okuryazarlar hariç, evinde veya dükkanında kalemi olan vatandaş yoktu.
Cumhuriyet öncesinde kırtasiyecilik mesleği bile yoktu!
★
Özetle…
★
Mahir topu tut
Mahir ip atla
Mahir zil çaldı
Mahir okula koş
Oku Mahir oku
★
“Cumhuriyet bizim alfabemizi değiştirdi, dilimizi, düşünmemizi yok etti” diyen Mahir'le birlikte, asrın nankörü Ali Erbaş hariç…
Hepimizin Cumhuriyet Bayramı kutlu olsun.